محمد بن طیار از اصحاب امام باقر علیه السلام میگوید: امام باقر علیه السلام به من فرمودند: آیا با مردم بحث میکنی؟ گفتم: آری. فرمودند: آیا هرچه میپرسند تو به هر حال پاسخی میدهی؟ گفتم آری! فرمودند: پس در چه زمینه سکوت کرده و علم و دانش واقعی را به اهلش ارجاع میدهی؟۱
امام علیه السلام با این سؤال به وی فهماند که نحوه پاسخگویی او به پرسشهای مردم غلط است و در مسائل دینی باید به مرجع اصلی آن که ائمه اطهار علیهم السلام هستند، مراجعه کرد.
۷. روش ذکر مثال و تشبیه
انسانها معمولاً تمایل دارند تبیین مطالب برایشان به نحو ملموس و محسوس صورت بگیرد. در بعضی از موارد، تبیین و توضیح مطلب هر چقدر هم دقیق صورت بگیرد تا به مرحله محسوس نرسد باز هم با ابهام رو به روست و تنها راه یا بهترین روش، ذکر مثال یا تشبیه است. در منطق هم یکی از روشهای تعریف را تعریف به مثال و تعریف به تشبیه می دانند. بدین معنا که متکلم قبل از بیان قاعده با ذکر مثالهایی زمینه را آماده میکند تا مخاطب خود قاعده کلی را استنباط کند. در تعریف به تشبیه نیز متکلم با ذکر تشبیه، مطلب را به مخاطب منتقل میکند. مثلاً برای اینکه به مخاطب معنای وجود را بفهماند از تشبیه استفاده میکند و میگوید: وجود مثل نور است در این که هر دو برای خود ظاهرند و مظهر غیر.۲
علامه حلی در تبیین ملازمه میان وجوب لطف و تحصیل غرض از تکلیف میگوید:
اگر تکلیف کننده بداند که مکلف قادر به اطاعت نیست مگر اینکه مشمول لطف او گردد پس اگر وی تکلیف کرد بدون لطف در این صورت غرض خود از تکلیف را نقض کرده است. وی در تبیین این ملازمه از یک مثال استفاده میکند و میگوید: این مولی و تکلیف کننده همانند کسی است که شخصی را برای غذا خوردن دعوت میکند در حالی که میداند تا نوع خاصی از آداب را در حق وی به جا نیاورد این مهمان دعوت وی