سخن آغازین

بی‌گمان بنیادی‌ترین و درخشان‌ترین رکن معرفت دینی را می‌توان عقائد و معارف نظری دین دانست. به همین جهت در میان علوم اسلامی، علم کلام به عنوان دانشی که استنباط، تبیین، تنظیم، اثبات و دفاع از آموزه های معرفتی دین را عهده‌دار گشته، همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار داشته است. بگونه‌ای که دانش کلام را می‌توان در کنار دانش فقه و حتی مقدم بر آن، از دانش‌های اصیل و مستقل اسلامی به‌شمار آورد. در پرتو رشد و تکامل علم کلام، استمرار هویت اجتماعی و تاریخی تفکر شیعی شکل یافته، و به تدریج بر اساس اصالت فکری و معرفتی برخاسته از مکتب اهلبیت علیهم السلام، برساخته گشته و تناور شدهاست.
در این راستا، متکلمان بزرگ امامیه در دوره نخستین به تبیین عناصر اساسی مکتب دست یازیدند و از گوهر اندیشه ناب اسلامی در مقابل خطوط انحرافی به سختی دفاع کردند. در نسلهای بعدی بزرگانی چون شیخ کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی در تدوین نظام‌های جامع کلامی، تلاش های فراوانی را به ثمر رساندند، که حاصل آن امروز به عنوان میراث فکر اسلامی ـ شیعی در اختیار ما قرار دارد.
اما از آن‌جا که اهل بیت علیهم السلام به عنوان منبع و سرچشمه اصیل علوم الهی، در شرایط عینی جامعه و متناسب با ظرفیت‌های مکانی و زمانی به تبیین و نشر معارف قرآنی می‌پرداختند و حتی گاه ویژگی‌های مخاطب خاص را رعایت می‌کرده‌اند، و از آن‌رو که
جامعه شیعه در هر دوره با تفاوت‌هایی از نظر وسعت و ضیق روبرو بوده و عناصر جغرافیایی، سیاسی و فرهنگی در بیان اعتقادات و تفکر شیعی، نقشی بسزا داشته‌است، بازخوانی و بازیابی معارف اصیل اعتقادی با هدف بهره‌مندی بیشتر و به دست‌آوری فهمی والاتر از معارف اهل بیت علیهم السلام، ضروری به نظر می‌رسد. ضرورت این مهم به ویژه با