399
شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج1

۲۶۸.امام على عليه السلام - از سخنان ايشان در وصف آسمان -:جاى‏هاى باز آسمان‏ها را، بى آن كه به جايى پيوسته باشد، منظّم ساخت و شكاف‏هاى وسيع آن را به هم پيوست و هر آسمانى را با جفت آن ، مرتبط كرد و درشتى و دشوارى بالا رفتن [و فرود آمدن‏] از آن را براى [فرشتگان ]پايين آورنده فرمان او، و بالا برندگانِ كردارهاى آفريدگانش ، آسان نمود و آسمان را كه [بخار ۱ و ]دودى بود، بخوانْد . پس حلقه‏هاى شكاف‏هاى (كهكشان‏هاى) آن به هم چسبيدند و بعد از اين همه به هم چسبيدن، درهاى بسته آن را گشود و بر رخنه‏گاه‏هاى آن ، رصدگرانى از شهاب‏هايى سوزان كمين گذاشت و با قدرت خويش، آن را از به جنبش در آمدن در فضاى شكافته ، نگه داشت و به او فرمان داد تا در جاى خويش بمانند و سر به فرمان او باشند.
و خورشيد آسمان را نشانه‏اى روشنگر براى روز، و ماه آن را - كه نورش محو شونده است - ، آيتى براى شب قرار داد و آن دو را در مسيرهايشان ، روانه ساخت و حركتشان را در منازل و راه‏هايى كه بايد بپيمايند، تعيين نمود تا با حركت آنها ، شب و روز را از هم جدا سازد و شمار سال‏ها و حساب كارها و اندازه‏ها ، دانسته گردد. سپس در فضاى آن ، فلك (مدار ستارگان) خود را معلّق ساخت و زينت‏هايش را به آن آويخت: ستارگانى نهان ، چونان مرواريدِ سپيد، و اخترانى همانند چراغِ تابان؛ و شنود كنندگان (شياطينى كه دزدانه به وحى ، گوش مى‏سپارند) را با شهاب‏هاى سوزانش ، هدف قرار داد و جاى ستارگانِ ثابت و مسير ستارگانِ سيّار آن را، و فرود و فراز شدن (غروب و طلوع) ، و سعد و نحس هر يك را به تسخير خويش در آورد.

1.اخترشناسانِ امروز معتقدند كه آغاز پيدايش جهان ، انفجار بزرگى بوده كه بر اثر آن ، همه جا را دودى مركّب از ذرّات ريز ، فرا گرفت و سكون و تاريكى محض ، بر همه جا حاكم شد . سپس اين ذرّات ، در مناطق معيّنى تجمّع كردند و اجرامى را پديد آوردند . ديرى نگذشت كه واكنش‏هاى هسته‏اى در اين ذرّات ، آغاز شد و همين واكنش‏ها موجب شد كه اين اجرام ، به ستارگانى درخشان ، تبديل شوند. در اين جمله امام عليه السلام كه: «حلقه‏هاى شكاف‏هاى آن ، به هم چسبيدند» ، ستارگان كهكشان‏ها ، به حلقه‏هايى تشبيه شده‏اند كه بر اثر رشته‏هاى نامرئى جاذبه و تأثير دوسويه ، به هم پيوسته‏اند. پس از پيدايش ستارگان برافروخته و چرخان، اين ستاره‏ها ، گدازه‏هايى از خود پراكنده مى‏ساختند كه سيّاراتى مانند زمين و ... را تشكيل دادند و اين ، همان است كه امام عليه السلام از آن ، با عبارت «گشودن بعد از چسبيدن» ، ياد مى‏كند (تصنيف نهج البلاغة: ص ۷۷۹).


شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج1
398

۲۶۸.عنه عليه السلام مِن خُطبَةٍ لَهُ في صِفَةِ السَّماءِ - : ونَظَمَ بِلا تَعليقٍ رَهَواتِ ۱ فُرَجِها ، ولاحَمَ صُدوعَ انفِراجِها ، ووَشَّجَ بَينَها وبَينَ أزواجِها ، وذَلَّلَ لِلهابِطينَ بِأَمرِهِ وَالصّاعِدينَ بِأَعمالِ خَلقِهِ حُزونَةَ ۲ مِعراجِها ، وناداها بَعدَ إذ هِيَ دُخانٌ ۳ ، فَالتَحَمَت عُرى‏ أشراجِها ۴ ، وفَتَقَ بَعدَ الاِرتِتاقِ صَوامِتَ أبوابِها ، وأقامَ رَصَداً مِنَ الشُّهُبِ الثَّواقِبِ عَلى‏ نِقابِها ، وأمسَكَها مِن أن تَمورَ في خَرقِ الهَواءِ بِأَيدِهِ ۵ ، وأمَرَها أن تَقِفَ مُستَسلِمَةً لِأَمرِهِ ، وجَعَلَ شَمسَها آيَةً مُبصِرَةً لِنَهارِها ، وقَمَرَها آيَةً مَمحُوَّةً مِن لَيلِها ، وأجراهُما في مَناقِلِ مَجراهُما . وقَدَّرَ سَيرَهُما في مَدارِجِ دَرَجِهِما ؛ لِيُمَيِّزَ بَينَ اللَّيلِ وَالنَّهارِ بِهِما ، ولِيُعلَمَ عَدَدُ السِّنينَ وَالحِسابُ بِمَقاديرِهِما . ثُمَّ عَلَّقَ في جَوِّها فَلَكَها ، وناطَ بِها زينَتَها مِن خَفِيّاتِ دَرارِيِّها و مَصابيحِ كَواكِبِها ، ورَمى‏ مُستَرِقِي السَّمعِ بِثَواقِبِ شُهُبِها ، وأجراها عَلى‏ أذلالِ تَسخيرِها ، مِن ثَباتِ ثابِتِها ومَسيرِ سائِرِها ، وهُبوطِها وصُعودِها ونُحوسِها وسُعودِها. ۶

1.الرهوات : أي المواضع المتفتّحة منها ، و هي جمع رهوة (النهاية : ج ۲ ص ۲۸۵ «رها» ) .

2.الحُزُونة : الخُشونة (النهاية : ج ۱ ص ۳۸۰ «حزن» ) .

3.يتصوّر علماء الفلك اليوم أنّ أوّل نشوء الكون كان نتيجة انفجار كبير شاع منه دخان مؤلّف من دقائق ناعمة ، و ساد عندها في الكون سكون و ظلام دامس ، ثمّ بدأت الذرّات تتجمّع في مناطق معيّنة مشكّلة أجراماً ، ما لبثت أن بدأت فيها التفاعلات النوويّة ، التي جعلت هذا الأجرام نجوماً مضيئة . و في قول الإمام: «فالتحمت عرى أشراجها» تشبيه لنجوم المجرّة بالحلقات المرتبطة ببعضها بوشاج الجاذبيّة و التأثير المتبادل . و بعد نشوء النجوم الملتهبة الدائرة بدأت تقذف بالحمم التي شكّلت الكواكب السيّارة كالأرض و غيرها ، و هو ما عبّر عنه الإمام عليه السلام ب «وفتق بعد الارتتاق» (تصنيف نهج البلاغة : ص ۷۷۹) .

4.أشرَجْتُ العَيبَة و شرَجْتُها : إذا شَددْتُها بالشَّرَجِ ، و هي العُرَى (النهاية : ج ۲ ص ۴۵۶ «شرج» ) .

5.الأيدُ : القُوّة (النهاية : ج ۱ ص ۸۴ «أيد» ) .

6.نهج البلاغة : الخطبة ۹۱ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج ۵۷ ص ۱۰۸ ح ۹۰ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج1
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 123889
صفحه از 500
پرینت  ارسال به