صورت مى‏گوييم: پذيرش اين گزارش‏ها، امكان وجود تدوين ديگرى را از قرآن نفى نمى‏كند ؛ زيرا مى‏دانيم كه امام على عليه السلام تنها كاتب وحى نبوده و كاتبان ديگر و كسانى مانند اُبَىّ بن كعب و عبد اللَّه بن مسعود نيز مصحف‏هايى را گرد آورده بودند، هر چند به كمال و ترتيب مصحف امام على عليه السلام نبوده است ؛ زيرا مصحف على عليه السلام افزون بر متن قرآن، مشتمل برتفسير، تأويل، توضيح احكام، بيان ناسخ و منسوخ، سبب نزول و ذكر نام اشخاصى بوده كه آيات در باره آنان نازل شده است. ^۱
افزون بر اين ، اگر تدوين امام على عليه السلام، تنها ترتيب موجود بود، به احتمال فراوان، امام عليه السلام آن را به گونه‏اى به مسلمانان مى‏رساند؛ زيرا بيم از تحريف قرآن در اين صورت، جدّى بود و با سفارش پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به ايشان ناسازگار بود. با توجه به اين دلايل، ناگزيريم گزارش شيخ صدوق را به همين معنا باز گردانيم؛ يعنى جمع همه اجزا و پاره‏هاى قرآن ميان دو جلد تا از دستبرد و تنقيص، محفوظ بماند، و واژه «اتقان» در حديث، اين معنا را مى‏فهماند.
بر اين اساس مى‏توان گزارش‏هاى جمع قرآن پس از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را ناظر به جمع قرآن براى خود ^۲ و يا در مجموعه‏اى ميان دو جلد دانست. ^۳ براى نمونه ، ابوبكر

باره تو به كج‏راهه مى‏روند و مى‏گويند : "پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله كه چيزى بر جاى ننهاد . پس على را در چه چيز ، وصى قرار داد ؟" . آيا كتاب پروردگارم ، برترين چيزها بعد از خداوند عزّ وجلّ نيست [كه آن را از جانب خود ، بر جا مى‏گذارم‏] ؟! سوگند به آن كه مرا به حق فرستاد ، اگر آن را به درستى گردآورى نكنى ، ديگر هرگز گردآورى نخواهد شد» . بنا بر اين ، خداوند عزّ وجلّ ، اين كار را تنها به من اختصاص داد ، نه هيچ صحابىِ ديگرى .

نقد شاهد ششم‏

مى‏توان پذيرفت كه امام على عليه السلام در عمل به وصيت هشدارگونه پيامبر به ايشان در باره جلوگيرى از تضييع قرآن، به جمع آن همت گماشته است، اما محتواى برخى از اين گزارش‏ها، اين تدوين را سه‏روزه ^۱ و يا هفت‏روزه ^۲ خوانده است كه مى‏تواند به معناى گردآوردن و كنار هم آوردن باشد و يا اين كه از زمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آغاز شده و اندكى پس از رحلت ايشان به پايان رسيده است. به سخن ديگر ، ترتيب سوره‏ها و آيه‏ها مشخص بوده و تنها چينش نهايى در اين فرصت كوتاه به انجام رسيده است. گفتنى است گزارش ديگرى ، اين فرصت را شش ماه دانسته است، ^۳ كه در اين