است ، با اين نكته كه نسخه تهيه شده در زمان ابوبكر در اختيار عموم قرار نگرفت، ^۱ سازگار نمى‏نمايد ؛ زيرا تدوين يك مصحف شخصى و خصوصى، كار تازه و پيچيده‏اى نبود و و عمومى نساختن آن، به حفظ آن كمكى نمى‏كرد. از اين رو احتمال دارد به دست آوردن فضيلتِ در اختيار داشتن نسخه‏اى از قرآن همانند ديگر صحابه برجسته و در اختيار داشتن قانون اساسى جامعه، يكى از انگيزه‏هاى دستگاه حاكم در اين كار بوده است. ^۲
دو. بر اساس نقل يعقوبى، ابوبكر دستور داد قرآن را بر سعيد بن عاص عرضه كنند، ^۳ در حالى كه او در آن زمان، حدود ده سال داشته است، ^۴ و چون بر اساس برخى گزارش‏ها، او در ماجراى يكسان‏سازى مصاحف توسط عثمان حضور داشته است، . ^۵ احتمالاً ذكر او در اين جا بر اثر خلط اين دو ماجرا باشد.
سه. اين روايات ، با اجماع مسلمانان مبنى بر اثبات قرآن از طريق تواتر ، مخالفت دارد؛ زيرا در آنها آمده است كه با شهادت دو نفر قرآن ثبت مى‏شد. توجه به اين اشكال سبب شده است كه برخى به توجيه ثبت قرآن با شهادت دو شاهد دست بزنند . براى نمونه ، ابن حجر مقصود از دو شاهد را ، نه دو فرد عادل ، كه به معناى حفظ و كتابت دانسته است . ^۶ مقصود ابن حجر شايد اين باشد كه هر آيه و عبارتى در صورتى در مصحف ثبت مى‏شد كه در حفظ حافظان كل يا اجزاء قرآن و نيز در دست‏نوشته‏هاى اصحاب ، موجود باشد .

بنويسند و بر سعيد بن عاص كه مردى فصيح بود عرضه كنند. ^۱ گفته شده: اين گروه هر روز در مسجد گرد مى‏آمدند و كسانى كه آيه يا سوره‏اى از قرآن نزدشان بود به آنها مراجعه مى‏كردند و آنان با ارائه دو شاهد، مى‏پذيرفتند . ^۲ تنها از خزيمه بن ثابت از آن رو كه پيامبر شهادت او را دو شهادت به شمار آورده بود . دو آيه آخر سوره برائت ، بدون ارائه شاهدى ديگر پذيرفته شد . ^۳

نقد شاهد نخست‏

برخى نكات تأمل‏برانگيز در مضمون اين نقل‏ها ، سبب ترديد محققان در آن شده است ؛ از جمله :
يك. با وجود فراوانى روايات جمع قرآن بعد از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، ^۴ اختلاف مضمونى ميان برخى از آنها، سبب ترديد در درستى‏شان مى‏شود. ^۵ برخى نخستين جمع قرآن را مربوط به زمان ابوبكر و برخى زمان عمر و برخى مربوط به زمان عثمان مى‏دانند. از برخى از اين روايات بر مى‏آيد كه بعضى از آيات قرآن تا زمان عثمان فقط در سينه افراد نگهدارى مى‏شد و تدوين نشده بود. ^۶ به نظر مى‏رسد برخى از اين گزارش‏ها كه از زيد يا فرزندش خارجه ، منقول شده است، سعى دارد با بزرگ‏نمايى موضوع و بازگويى دشوارى و پيچيدگى جمع قرآن، براى زيد ، فضيلت‏سازى كند.
همچنين ترس عمر از نابودى قرآن ، آن گونه كه در برخى از اين روايات آمده