175
شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج1

ج - مدّثّر

۱۴۲.صحيح البخارى - به نقل از جابر بن عبد اللَّه -:از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله كه در باره دوره توقّف وحى ، سخن مى‏گفت ، شنيدم كه فرمود : «داشتم مى‏رفتم كه ناگاه ، از آسمان صدايى شنيدم . سرم را بلند كردم و همان فرشته‏اى را كه در حِرا نزدم آمده بود ، ديدم كه بر تختى ميان آسمان و زمين ، نشسته است . از وحشت ، يكّه خوردم . [به خانه ]برگشتم و گفتم : "مرا بپوشانيد ! مرا بپوشانيد!" و ردايى بر من پوشاندند . پس خداوند متعال ، (يَأَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ) را تا (الرُّجْزَ فَاهْجُرْ) ، فرو فرستاد ، و اين ، پيش از آن بود كه نماز ، واجب شود . (رُجْز)، همان بت‏ها هستند».

۱۴۳.تاريخ الطبرى - به نقل از يحيى بن ابى كثير -:از ابو سلمه ، در باره نخستين چيزى كه از قرآن نازل شد ، پرسيدم . گفت : اوّل، (يَأَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ) نازل شد .
گفتم : مى‏گويند : [ نخستين چيز،] (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ) بوده است !
گفت : من از جابر بن عبد اللَّه ، سؤال كردم . او گفت : من براى تو نمى‏گويم ، مگر آنچه را كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله براى ما گفت . او فرمود : «در حِرا ، معتكف شدم . وقتى اعتكافم به پايان رسيد، [از كوه‏] فرود آمدم كه صدايى شنيدم . به طرف راستم نگاه كردم . چيزى نديدم . به طرف چپم نگاه كردم . چيزى نديدم . به پيشِ رويم نگاه كردم . چيزى نديدم . به پشت سرم نگاه كردم . چيزى نديدم . سرم را به طرف بالا بردم . چيزى را ديدم . پس نزد خديجه رفتم و گفتم : ردايى بر من افكنيد و آب بر [ صورت‏] من زنيد . آنها ردايى بر من افكندند و قدرى آب سرد بر [ صورت ]من ريختند . پس (يَأَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ) نازل شد . ۱

1.آنچه جابر از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل نموده ، بر اوّل بودن سوره «مدّثّر» دلالتى ندارد ؛ بلكه اين استناد ، تنها مبتنى بر برداشت و فهم ابو سلمه از اين حديث است .


شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج1
174

ج - المُدَّثِّرُ

۱۴۲.صحيح البخاري عن جابر بن عبد اللَّه : سَمِعتُ النَّبِيَّ صلى اللَّه عليه و آله وهُوَ يُحَدِّثُ عَن فَترَةِ الوَحيِ فَقالَ في حَديثِهِ: بَينا أنَا أمشي إذ سَمِعتُ صَوتاً مِنَ السَّماءِ ، فَرَفَعتُ رَأسي فَإِذَا المَلَكُ الَّذي جاءَني بِحِراءَ جالِسٌ عَلى‏ كُرسِيٍّ بَينَ السَّماءِ وَالأَرضِ ، فَجُثِثتُ ۱ مِنهُ رُعباً ، فَرَجِعتُ فَقُلتُ : زَمِّلوني زَمِّلوني ، فَدَثَّروني ، فَأَنزَلَ اللَّهُ تَعالى‏ (يَأَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ) إلى (وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ) قَبلَ أن تُفرَضَ الصَّلاةُ ، وهِيَ الأَوثانُ . ۲

۱۴۳.تاريخ الطبري عن يحيى بن أبي كثير : سَأَلتُ أبا سَلَمَةَ عَن أوَّلِ ما نَزَلَ مِنَ القُرآنِ ، قالَ : نَزَلَت (يَأَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ) أوَّلُ .
قالَ : قُلتُ : إنَّهُم يَقولونَ (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ) !
فَقالَ : سَأَلتُ جابِرَ بنَ عَبدِ اللَّهِ فَقالَ : لا اُحَدِّثُكَ إلّا ما حَدَّثَنا رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله ، قالَ :
جاوَرتُ بِحِراءَ ، فَلَمّا قَضَيتُ جِواري هَبَطتُ فَسَمِعتُ صَوتاً ، فَنَظَرتُ عَن يَميني فَلَم أرَ شَيئاً ، وعَن شِمالي فَلَم أرَ شَيئاً ، ونَظَرتُ أمامي فَلَم أرَ شَيئاً ، ونَظَرتُ خَلفي فَلَم أرَ شَيئاً ، فَرَفَعتُ رَأسي فَرَأَيتُ شَيئاً ، فَأَتَيتُ خَديجَةَ فَقُلتُ : دَثِّروني وصُبّوا عَلَيَّ الماءَ . قالَ : فَدَثَّروني وصَبّوا عَلَيَّ ماءً بارِداً ، فَنَزَلَت (يَأَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ) . ۳۴

1.في المصدر : «فجثئت» ، والصواب ما أثبتناه كما في سنن الترمذي ، ويمكن أن يكون «فجُئثت» أيضاً بتقديم الهمزة . قال في تاج العروس : جُئِثَ الرَّجلُ وجُثَّ فهو مَجئوث و مَجثوث ؛ إذا فَزِعَ وخاف ، وفي حديث بدء الوحي : «... فجُثِثتُ منه» أي فزعتُ وخفت ، وقيل : معناه قُلِعتُ من مكاني (تاج العروس : ج ۳ ص ۱۸۴ «جثث») .

2.صحيح البخاري : ج ۴ ص ۱۸۷۵ ح ۴۶۴۱ ، سنن الترمذي : ج ۵ ص ۴۲۸ ح ۳۳۲۵ ، مسند ابن حنبل : ج ۵ ص ۱۷۶ ح ۱۵۰۳۹ ، كنز العمّال : ج ۱۱ ص ۴۶۰ ح ۳۲۱۵۸ .

3.تاريخ الطبري : ج ۲ ص ۳۰۴ ، الاوائل للطبراني : ص ۴۳ ح ۱۷ ، مسند أبي يعلى : ج ۲ ص ۴۵۴ ح ۲۲۲۲ ، الكامل في التاريخ : ج ۱ ص ۴۷۹ كلّها نحوه .

4.ما رواه جابر رضى اللَّه عنه عن رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله لا يدلّ على كون المدّثّر أوّل ما نزل ؛ بل إنّما هو تلقّي أبو سلمة وفهمُه منه .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج1
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 123561
صفحه از 500
پرینت  ارسال به