81
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

۳. بنیادِ همه مهربانی‏ها

رحمت الهى، مبدأ همه رحمت‏هاست، بدین معنا که مهربانى همه آفریده‏ها، ریشه در مهربانى آفریدگار دارد و بدین جهت، او را «أرحم الراحمین» و «خیر الراحمین» مى‏خوانند. احادیث فراوانى بر این نکته تأکید دارند، از جمله در حدیثى قدسى آمده است که خداوند متعال، خطاب به موسى علیه السلام فرمود:

۰.أتَدری ما بَلَغتُ بِرَحمَتی إِیّاکَ؟

۰.آیا مى‏دانى من چه قدر به تو مهربانم؟

موسى علیه السلام گفت: تو از پدرم و مادرم نسبت به من مهربان‏ترى!

خداوند متعال فرمود:

۰.یا موسیٰ! وَ إنَّما رَحِمَتکَ اُمُّکَ لِفَضلِ رَحمَتی؛ فَأَنَا الَّذی رَقَّقتُها عَلَیکَ، وَ طَیَّبتُ قَلبَها لِتَترُکَ طَیِّبَ وَسَنِها لِتَربِیَّتِکَ، وَ لَو لَم أفعَل ذٰلِکَ بِها لَكانَت هِیَ وَ سائِرُ النِّساءِ سَواءً.۱

۰.اى موسى! مادرت از فزونى رحمت من، بر تو رحمت آورْد. من او را به تو مهربان ساختم و براى او دل‏پذیر کردم که خوابِ خوش خود را براى پرورش تو رها کند و اگر آن کار را با او نمى‏کردم، او و سایر زنان [در مهرورزى به تو] یکسان بودند.

در روایتى دیگر از امام على علیه السلام نقل شده که در سجده خطاب به خداوند گفت:

۰.یا مُنشِئَ البَرَكاتِ مِن مَواضِعِها، وَ مُرسِلَ الرَّحمَةِ مِن مَعادِنِها!۲

۰.اى پدید آورنده برکت‏ها از جایگاه‏هایش و فرستنده رحمت از سرچشمه‏هایش!

در روایتى دیگر از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمده است:

1.. التفسیر المنسوب إلى الإمام العسکری علیه السلام: ص۳۶ ح۱۲.

2.. بحار الأنوار: ج۸۶ ص۲۲۵ ح۴۵ (به نقل از کتاب العتیق الغروی).


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
80

ظاهِرَةً وَ باطِنَةً.۱

۰.آیا ندیدید که خداوند، آنچه را در آسمان‏ها و آنچه در زمین است، برایتان رام کرد و نعمت‏هاى ظاهرى و باطنى‏اش را برایتان سرشار ساخت؟!).

در مقابل، منظور از رحمت خاص، نعمت‏هایى است که خداوند متعال در اختیار کسانى قرار مى‏دهد که از نعمت‏هاى عام به طور شایسته در جهت کمال و سعادت خود بهره گرفته‏اند. آیات و روایات فراوانى به این نوع از رحمت اشاره دارند، مانند:

۰.(إِنَّ رَحْمَةَ ٱللّٰهِ قَرِیبٌ مِنَ ٱلْمُحْسِنِینَ.۲

۰.رحمت خداوند به نیکوکاران، نزدیک است).

۰.(فَأَمَّا ٱلَّذِینَ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اِعْتَصَمُوا بِهِ فَسَیُدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ وَ یَهْدِیهِمْ إِلَیْهِ صِرٰاطاً مُسْتَقِیماً.۳

۰.آنان که به خداوند ایمان آوردند و به او تمسّک جستند، آنان را به ‏زودى در رحمت و فضل خود فرو مى‏برد و به سوى خود، [یعنى] راه راست، راه‏نمایى مى‏کند).

در روایتى از امیر مؤمنان علیه السلام آمده است:

۰.أجدَرُ النّاسِ بِرَحمَةِ اللهِ أقوَمُهُم بِالطّاعَةِ.۴

۰.سزاوارترینِ مردم به رحمت خدا، فرمان‏بُردارترینِ آنهاست.

بنا بر این، هر چه انسان داراى ایمان و عمل شایسته بیشترى باشد، از رحمت خاصّ الهى هم بیشتر بهره‏مند خواهد شد.

1.. لقمان: آیۀ ۲۰.

2.. اعراف: آیۀ ۵۶.

3.. نساء: آیۀ ۱۷۵.

4.. غرر الحکم: ج۲ ص۴۳۶ ح۳۱۹۲.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2449
صفحه از 687
پرینت  ارسال به