إیّاکَ وَ صاحِبَ السَّوءِ؛ فَإِنَّهُ كَالسَّیفِ المَسلولِ یَروقُ مَنظَرُهُ، وَ یَقبُحُ أثَرُهُ.^۱

۰.از یار بد بپرهیز، که چون شمشیر برهنه است. جلوه‏اش زیبا و زخمش زشت است.

در روایتی دیگر از امام علی علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.اِحذَر مُجالَسَةَ قَرینِ السَّوءِ؛ فَإِنَّهُ یُهلِکُ مُقارِنَهُ، وَ یُردِی مُصاحِبَهُ.^۲

۰.از همنشینى با همراه بد بپرهیز؛ زیرا او همراه خود را هلاک مى‏کند و یار خود را تباه مى‏سازد.

۹. تمایلات نفسانی

تمایلات نفسانی، یکی از امتیازهای انسان است که اگر از آن به جا و درست بهره‏گیری شود، زمینه‏ساز دستیابی بشر به بالاترین مراتب کمالات انسانی است؛ ولی اگر مورد سوء استفاده قرار گیرد، آدمی را تا بدترین مراحل حیات، ساقط می‏نماید.

در حقیقت، شیوه‏های گوناگونِ فریبکاران و وسوسه‏گرانِ جن و انس، برای اضلال انسان، با سوء استفاده از تمایلات نفسانی او به نتیجه می‏رسند. در مناجات «شاکّین (شِکوه کنندگان)» منسوب به امام زین العابدین علیه السلام آمده است:

۰.إلٰهی! إلَیکَ أشكو نَفساً بِالسّوءِ أمّارَةً، وَ إلَى الخَطیئَةِ مُبادِرَةً، وَ بِمَعاصیکَ مُولَعَةً، وَ بِسَخَطِکَ مُتَعَرِّضَةً، تَسلُکُ بی مَسالِکَ المَهالِکِ، تَجعَلُنی عِندَکَ أهوَنَ هالِکٍ، كَثیرَةَ العِلَلِ، طَویلَةَ الأَمَلِ، إن مَسَّهَا الشَّرُّ تَجزَعُ، و إن مَسَّهَا الخَیرُ تَمنَعُ، مَیالَةً إلَى اللَّعِبِ وَ اللَّهوِ، مَملُوَّةً بِالغَفلَةِ وَ السَّهوِ، تُسرِعُ بی إلَى الحَوبَةِ، وَ تُسَوِّفُنی بِالتَّوبَةِ.^۳

۰.معبود من! به تو شکایت مى‏کنم از نفْسى که همواره به بدى فرمان مى‏دهد و به سوى گناه مى‏شتابد و به معصیت‏های تو آزمند است و در معرض خشم

روزى که [آن کافرِ] ستمکار، دست‏های خویش به دندان می‏گزد [و] می‏گوید:‏ اى کاش با پیامبر راهى بر مى‏گرفتم! * واى بر من! کاش فلان را به دوستى نمى‏گرفتم! * همانا مرا از این یادکرد (قرآن) پس از آن که به من رسید، گم‏راه کرد و شیطان، همواره فرو گذارنده آدمى است).

در باره شأن نزول آیه، نقل شده که در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله دو نفر به نام‏های «عُقبة بن ابی مُعَیط» و «اُبَیّ بن خَلَف» با یکدیگر دوست بودند. هر گاه عُقبه از سفر مى‏آمد، غذایى ترتیب مى‏داد و اشراف قومش را دعوت مى‏کرد و در عین حال با پیامبر صلی الله علیه و آله زیاد مجالست داشت، هر چند اسلام را نپذیرفته بود. روزى از سفر باز گشت و طبق معمول، غذایی ترتیب داد و پیامبر خدا را با جمعى از دوستان دعوت کرد. هنگامى که غذا حاضر شد، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «من از غذاى تو نمى‏خورم تا آن گاه که به وحدانیت خدا و رسالت من شهادت دهى». عُقبه شهادتین بر زبان جارى کرد. این خبر به دوستش اُبَىّ بن خلف رسید. به عقبه گفت: تو هم شیفته او شدى؟! عقبه جواب داد: نه؛ ولی مردى بر من وارد شد که حاضر نبود از غذایم بخورد جز این که شهادتین بگویم. من شرم کردم که او بدون خوردن غذا از خانه من بیرون رود. از این رو، شهادتین گفتم.

اُبَى گفت: من از تو راضى نمی‏شوم مگر این که بروى و بر صورتش آب دهان بیفکنى. عقبه این کار را کرد و مرتد شد و سرانجام در جنگ بدر در صف کفّار کشته شد و رفیقش اُبَى نیز در جنگ اُحُد کشته شد.^۱

بی تردید، این سرنوشت تأسّفبار در قیامت برای همه کسانی که تحت تأثیر همنشین بد، گم‏راه شده‏اند، خواهد بود.

در حکمت‏های منسوب به امیر مؤمنان علیه السلام آمده است: