605
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

«قُصّاص (داستان‏پردازان)»۱ رواست؟ امام علیه السلام پاسخ داد: نه. و در ادامه به یک قانون مهمّ کلّی در باره گوش فرا دادن به سخن سخنوران اشاره فرمود که:

۰.مَن أصغىٰ إلىٰ ناطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ، فإن كانَ النّاطِقُ عَنِ اللهِ فَقَد عَبَدَ اللهَ، وَ إن كانَ النّاطِقُ عَن إبلیسَ فَقَد عَبَدَ إبلیسَ.۲

۰.هر کس به گوینده‏اى گوش بسپارد، او را بندگى کرده است. پس اگر گوینده از خدا سخن بگوید، [شنونده] خدا را عبادت کرده و اگر گوینده سخنان شیطانی بگوید، او (شنونده) ابلیس را بندگی نموده است.

ذیل این سخن از پیامبر صلی الله علیه و آله نیز نقل شده است.۳ نکته شایان توجّه این که: کلمه «أصغی» در این روایت، فعل ماضی از «اصغاء» است که در آیه مورد بحث به صورت فعل مضارع «تصغی» به کار رفته. بنا بر این مقصود، گوش فرا دادن و سر سپردن به سخن سخنورانی است که ابلیس‏گونه در صدد فریفتن و گم‏راه کردن مردم‏ اند.

در روایتی دیگر از امام علی علیه السلام آمده است:

۰.لا تُمَكِّنِ الغُواةَ مِن سَمعِکَ.۴

۰.گم‏راهان را بر گوش خود، مسلّط مکن.

1.. پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله عدّه‏ای از قصّه‏پردازان از علاقه‏مندی مردم به نقل داستان‏گونۀ تاریخ سوء استفاده کردند و در مساجد و جوامع مسلمانان، به روایت داستانی وقایع تاریخی پرداختند. این نقل‏های داستانی که معمولاً با تحریف و اضافه شدن اجزای دلخواه داستان‏سرایان همراه بود، در میان عوام رونق گرفت تا جایی که به عنوان حقایق تاریخی، وارد کتاب‏های سیره شد. از این رو، قصّه‏پردازان، مورد نکوهش ائمّه علیهم السلام قرار گرفتند و نقل شده که امام علی علیه السلام یکی از آنان را از مسجد بیرون کرد: «إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ رَأىٰ قاصّاً فِی المَسجِدِ فَضَرَبَهُ بالدِّرَّةِ وَ طَرَدَهُ؛ امیر مؤمنان کسى را در مسجد در حال افسانه‏گویى دید. او را با شلّاق زد و بیرونش کرد» ( الکافی: ج۷ ص ۲۶۳ ح۲۰). نیز، ر. ک: وضع و نقد حدیث: ص۱۸۷.

2.. الاعتقادات: ص۱۰۹.

3.. ر. ک: اهل بیت علیهم السلام در قرآن و حدیث: ج۲ ص۸۲۶ ح۱۲۶۰.

4.. نهج البلاغة: نامۀ ۱۰.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
604

پنجم. آزادی فعّالیت‏های تبلیغاتی بر ضدّ مکتب انبیا از جلوه‏های ربوبیّت و امتحان الهی و موجب رشد و شکوفایی استعدادهای انسانی است: (وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ).

ششم. یکی از راه‏های مبارزه با تبلیغات دشمنانِ مکتب انبیا و مقابله با شبهه‏افکنی‏های آنان، مبارزه منفی و بی‏اعتنایی به دروغ‏پردازی‏های آنهاست: (فَذَرْهُمْ وَمَا یَفْتَرُونَ).

هفتم. توجّه به هشدارهای قرآن در برابر ترفندهای هنری و ادبیّاتِ به اصطلاح فاخر تبلیغاتی و گفتارها و نوشتارهای فریبنده دشمنان مکتب انبیا، ضرورت دارد: (وَکَذَٰلِكَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِىٍّ عَدُوًّا...).

هشتم. تبلیغات ضدّ دینی، تنها در کسانی تأثیر می‏گذارد که به روز واپسین، عقیده محکمی ندارند. آنها هستند که تحت تأثیر این تبلیغات پر زرق و برق ولی پوچ قرار می‏گیرند و به آن متمایل می‏گردند: (وَلِتَصْغَىٰ إِلَیْهِ أَفْئِدَةُ ٱلَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ).

کلمه «لِتَصغىٰ» در این آیه از ریشه «ص غ و» به معنای تمایل پیدا کردن به چیزی است؛۱ ولی بیشتر به تمایلی گفته می‏شود که از طریق شنیدن و به وسیله گوش حاصل می‏گردد، و اگر کسی سخن دیگری را با نظر موافق گوش کند، به آن «صغو» و «إصغاء» گفته می‏شود.

در ادامه آیه آمده است که سرانجام این تمایل، رضایت کامل به برنامه‏های شیطانی خواهد شد: (وَلِیَرْضَوْهُ) و نتیجه رضایت به برنامه‏های شیطانی و تأثیر پذیرفتن از تبلیغات شیطان، آلود‏گی به انواع گناهان و کارهای زشت خواهد بود: (وَلِیَقْتَرِفُوا مَا هُم مُّقْتَرِفُونَ).

از این رو، اهل ‏بیت علیهم السلام اجازه نمی‏دادند که پیروان آنها سخن سخنوران فریبکار را استماع کنند. در روایتی آمده که از امام صادق علیه السلام پرسیدند: آیا گوش دادن به سخن

1.. ر. ک: معجم مقاییس اللّغة: ج‏۳ ص۲۸۹.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2423
صفحه از 687
پرینت  ارسال به