547
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

حجاز زندگی می‏کردند و به دلیل جهل، گم‏راه بودند؛ ولی پس از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله به ایشان ایمان آوردند. آیات زیر به این معنا از ضلالت اشاره دارند:

۰.(لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلىَ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُواْ عَلَیْهِمْ ءَایَاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلٱلٍ مُبِینٍ‏.۱

۰.بى ‏گمان، خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‏اى در میان آنان بر انگیخت که آیات وى را بر آنان مى‏خوانَد و آنها را پاکیزه مى‏گرداند و به آنها کتاب و فرزانگى مى‏آموزد و به راستى پیش از آن، در گم‏راهى آشکارى بودند).

۰.(وَٱذْکرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ ٱلضَّالِّینَ.۲

۰.او را یاد کنید به پاس آن که شما را هدایت نمود و بی گمان، پیش از آن، از گم‏راهان بودید).

یعقوب بن شعیب روایت کرده که از امام صادق علیه السلام در باره تفسیر این سخن خداوند سبحان: ( کانَ النَّاسُ اُمَّةً وَاحِدَةً؛۳ مردم، امّتی یگانه بودند) پرسیدم. فرمود:

۰.كانَ هٰذا قَبلَ نوحٍ علیه السلام اُمَّةً واحِدَةً.

۰.این، پیش از نوح علیه السلام بوده که مردم، امّتى واحد بودند.

گفتم: آیا بر هدایت [و راه راست] بودند یا در گم‏راهى؟ فرمود:

۰.بَل كانوا ضُلّالاً، كانوا لا مُؤمِنینَ وَ لا كافِرینَ وَ لا مُشرِكینَ.۴

۰.گم‏راه بودند. نه مؤمن بودند، نه کافر و نه مشرک.

در روایتی دیگر، مسعده نقل می‏کند که امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه یاد شده فرمود:

۰.كانَ ذٰلِکَ قَبلَ نوحٍ علیه السلام.

۰.این، پیش از نوح علیه السلام بوده است.

1.. آل ‏عمران: آیۀ ۱۶۴.

2.. بقره: آیۀ ۱۹۸.

3.. بقره: آیۀ ۲۱۳.

4.. تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۱۰۴ ح۳۰۶.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
546

۳. ضلالت ناشی از مخالفت

سومین مرتبه ضلالت، ناشی از مخالفت با ره‏نمودهای انبیای الهی و مقابله با آنهاست، مانند:

۰.(إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا بَعْدَ إِیمَانِهِمْ ثُمَّ ٱزْدَادُوا كُفْرًا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَاُولٰئِكَ هُمُ ٱلضَّالُّونَ.۱

۰.به یقین، کسانى که پس از ایمانشان کفر ورزیدند و سپس کفرشان فزونی یافت، هرگز توبه آنان پذیرفته نمى‏شود و آنهایند که گم‏راه اند).

و نیز:

۰.(ثُمَّ إِنَّكُمْ أَیُّهَا ٱلضَّالُّونَ ٱلْمُكَذِّبُونَ ٭ لأَكِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ.۲

۰.سپس شما ‏اى گم‏راهان انکار کننده[ی رسالت و قیامت]! * حتماً از درختِ [بدمنظر و بدطعم و بوی] زقّوم خواهید خورد).

تعدّد مراتب این مرتبه از ضلالت نیز متناسب با میزان رویارویی در برابر انبیای الهی و مخالفت با آنهاست.

انواع «ضلالت»

با توجّه به آنچه در تبیین مراتب ضلالت آمد، ضلالت به دو نوع «ابتدایی» و «کیفری» تقسیم می‏شود:

۱. ضلالت ابتدایی

این نوع از ضلالت، گم‏راهی ناشی از جهل قصوری است؛ یعنی ضلالتِ کسی که به دلیل نرسیدن پیام انبیا به او، در گم‏راهی به سر می‏برد و جهل او از روی سوء اختیار نیست؛ بلکه فضای جامعه‏ای که در آن زندگی می‏کرده، به گونه‏ای بوده که نتوانسته با برنامه‏های دینی آشنا شود، مانند کسانی که قبل از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله در

1.. آل ‏عمران: آیۀ ۹۰.

2.. واقعه: آیۀ ۵۱ ـ ۵۲.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2429
صفحه از 687
پرینت  ارسال به