بر این اساس، افترا بر خداوند سبحان و تکذیب آیات او، سرآمد گناهان و مؤثّرترین عامل غضب الهى هستند.

۳. ستیزه‏گری با عقیده‏مندی به توحید

از دیگر عوامل غضب الهى و کیفر شدید او، تلاش براى مبارزه با عقیده‏دار بودن به خداى یکتا، پس از پذیرفته شدن آن از سوى فطرت‏هاى پاک است، که قرآن از آن، گاه تعبیر به محاجّه در باره خدا نموده است، مانند:

۰.(وَ الَّذِینَ یُحَاجُّونَ فِى اللهِ مِنْ بَعْدِ مَا اسْتُجِیبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَ عَلَیْهِمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ.^۱

۰.آنان که در آیات و نشانه‏هاى خدا بى ‏آن که دلیلى برای آنها آمده باشد، محاجّه مى‏کنند، دلیلشان نزد پروردگارشان باطل است و بر آنها غضبی [از خدا] است و کیفری سخت دارند).

و گاه به جدال در باره آیات الهى تعبیر مى‏کند، مانند:

۰.(الَّذِینَ یُجَادِلُونَ فِى آیَاتِ اللهِ بِغَیْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ كَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللهِ وَ عِندَ الَّذِینَ ءَامَنُوا كَذَلِكَ یَطْبَعُ اللهُ عَلَىٰ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ.^۲

۰.آنان که در آیات و نشانه‏هاى خدا بى ‏آن که برهانى برای آنها آمده باشد، کشمکش و جدال مى‏کنند، به شدّت منفور خداوند و مؤمنان اند. این گونه خداوند بر سر تا سر دل متکبّر زورگو مُهر مى‏نهد).

این آیه، توصیف کسى است که در نتیجه پیروى از هواى نفس و خودبزرگ‏بینى و تجاوز از مرز حق، دچار بیمارىِ مزمنِ شک و تردید در باره روشن‏ترین معارف اعتقادى گردیده است^۳ و هیچ دلیلى براى اثبات حق براى او

این معنا در آیات دیگرى به گونه‏هاى مختلف، تکرار شده است.^۱

علّامه طباطبایى در تبیین ظالم‏ترین مردم در آیه ۲۱ سوره انعام مى‏فرماید:

۰.ظلم، یکى از زشت‏ترین گناهان است؛ بلکه مقتضاى تحلیل دقیق عقلى، این است که زشتى گناهان دیگر هم به مقدار ظلمى است که در آنهاست؛ زیرا ظلم عبارت است از انحراف و خروج از حدّ وسط عدل، و ظلم همان طور که بزرگى و کوچکى آن به تناسب مرتکب آن، متفاوت است، نسبت به اختلاف اشخاصى که ظلم بر ایشان مى‏شود یا اراده ظلم بر آنها شده است نیز اختلاف و شدّت و ضعف پیدا مى‏کند. از این رو، هر چه موقعیت شخص مورد ظلم، برتر و شأن و منزلتش بزرگ‏تر باشد، ظلم بر او، زشت‏تر و بزرگ‏تر خواهد بود. روشن است که ساحتى مقدّس و منزلتى بالاتر و گرامى‏تر از ساحت و منزلت خداوند و آیاتى که بر او دلالت دارند، نیست. بنا بر این، کسى که بر چنین ساحت قدسى یا آنچه منتسب به اوست، ظلم روا دارد، از هر ظالمى، ظالم‏تر خواهد بود. البتّه چنین کسى جز به خود ظلم نمى‏کند و خداوند سبحان، این نظریّه عقلى را با این سخنش تصدیق فرموده: (وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیاتِه).^۲ افتراى دروغ بر خداوند متعال، عبارت است از ادّعاى شریک براى او، با این که شریک ندارد، یا ادّعاى نبوّت و یا نسبت دادن حکمى دروغین به او. امّا تکذیب آیات دالّ بر او، مانند: تکذیب پیامبرى که در ادّعاى نبوّت صادق است و ادّعاى او همراه با نشانه‏هاى الهى است، یا انکار دین حق - که انکار صانع به طور کلّی، از آن جمله است - .^۳