513
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

عوامل غضب الهی

با در نظر گرفتن این حقیقت که خشم الهى، صفت فعل خداوند سبحان و به معناى مجازات او در برابر گناهان است، باید گفت هر گناهی، زمینه‏ساز غضب الهى است و هر کس به هر نسبتى، گناه انجام دهد، به همان میزان، زمینه خشم خداوند سبحان را فراهم می‏سازد و مستحقّ مجازات و کیفر او مى‏گردد. با توجّه به این مطلب، این سؤال مطرح می‏شود که: چرا در قرآن کریم، شماری از گناهان، موجب خشم خدا شمرده شده‏اند؟ پاسخ، این است که: شمارش برخی از گناهان در قرآن، به معنای آن نیست که گناهانِ دیگر، موجب خشم خدا نیستند؛ بلکه بدین معناست که این گناهان، بزرگ‏ترند و کیفر آنها سخت‏تر است.

عوامل خشم خدا در قرآن - که بزرگ‏ترین گناهان شمرده می‏شوند - عبارت اند از:

۱. کفر ورزیدن به دلایل روشن الهی

یکی از خطرناک‏ترین عوامل غضب خداوند سبحان، تکذیب آیات الهى و لجاجت و خیره‏سرى در برابر دلایل روشن توحید است. هر چند همه مستکبرانى که با انبیاى الهى مخالفت مى‏کردند، داراى این خصوصیت بوده‏اند، ولى قرآن، تنها در باره قوم عاد و قوم فرعون و بیش از همه در مورد قوم بنی ‏اسرائیل، به این ویژگی تصریح نموده است:

۰.(ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ بَاءُو بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا یَكْفُرُونَ بِٔایَاتِ اللهِ وَ یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُوا یَعْتَدُونَ.۱

۰.[مُهرِ] خوارى و درماندگى بر آنها زده شد و سزاوار خشم خداوند شدند؛ چرا که آنان به آیات الهى، کفر مى‏ورزیدند و پیامبران را به ناحق مى‏کشتند. اینها

1.. بقره: آیۀ ۶۱.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
512

دارد.۱ گفتنی است «غیر» در یک قرائت شاذ، به صورت منصوب قرائت شده است.۲ در این صورت نیز می‏تواند بنا بر برخی قواعد نحوی مانند قطع از وصفیت و تقدیر «أعنی»، همچنان بیان ‏کننده «الذین» باشد.

کاربردهای «غضب» در قرآن

مادّه «غضب» در قرآن کریم، ۲۴ بار به کار رفته است. از این تعداد، نوزده بار در باره غضب خداوند سبحان۳ و پنج بار در باره غضب انسان است.۴

همچنین مادّه «سخط» که آن نیز به معناى خشم است، چهار بار به کار رفته است: سه بار در باره خدا۵ و یک بار در باره انسان.۶

مادّه «غیظ» نیز که آن هم به معناى خشم است، یازده بار به کار رفته است: نُه بار، در باره انسان۷ و دو بار در باره دوزخ.۸

همچنین از پنج بار کاربرد مادّه «اسف» در قرآن، یک بار آن به معناى خشم الهى آمده است.۹

اکنون باید دید از منظر قرآن، چه کسانى مورد خشم خداوند سبحان قرار مى‏گیرند؟ و چه کارهایى سبب غضب الهى اند؟

1.. ر. ک: مجمع البیان: ج۱ ص۱۰۷.

2.. ر. ک: إعراب القرآن، النحّاس: ج۱ ص۲۱.

3.. مانند (بٰاؤُ بِغَضَبٍ مِنَ ٱللّٰهِ‏؛ خداوند بر او غضب می‏کند) (بقره: آیۀ ۶۱) و (فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ ٱللّٰهِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِيمٌ‏؛ غضب خدا بر آنهاست) (نحل: آیۀ ۱۰۶).

4.. مانند (لَمّٰا سَكَتَ عَنْ مُوسَى ٱلْغَضَبُ‏؛ هنگامی که خشم موسی فرو نشست) (اعراف: آیۀ ۱۵۴) و (إِذٰا مٰا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ‏؛ هنگامی که خشمگین شوند، عفو می‏کنند) (شورا: آیۀ ۳۷).

5.. مانند (سَخِطَ ٱللّٰهُ عَلَيْهِمْ؛ خداوند بر آنان خشم گرفت) (مائده: آیۀ ۸۰).

6.. (إِذا هُمْ یسْخَطُون‏؛ ناگهان به خشم می‏آیند) (توبه: آیۀ ۵۸).

7.. مانند (قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ؛ بگو: با همین خشمی که دارید، بمیرید) (آل‏ عمران: آیۀ ۱۱۹).

8.. مانند (تَكٰادُ تَمَيَّزُ مِنَ ٱلْغَيْظِ؛ نزدیک است که بند بند آن (دوزخ) از خشم از هم جدا شود) (ملک: آیۀ ۸).

9.. (فَلَمّٰا آسَفُونٰا اِنْتَقَمْنٰا مِنْهُمْ؛ چون ما را به خشم آوردند، از آنان انتقام گرفتیم) (زخرف: آیۀ ۵۵).

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2133
صفحه از 687
پرینت  ارسال به