497
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

را مصیبت شمارید؛ زیرا صبر بر بلا و گرفتارى، گران‏سنگ‏تر است از غفلت برخاسته از آسایش و خوشى.

همان طور که این دو روایت با صراحت، اعلام کرده‏اند، مؤمن حقیقى که از جهان‏بینى دینى برخوردار است، بلایى را که به سعادت ابدى مى‏انجامد، نعمت مى‏خواند و آسایشى را که موجب بدبختى همیشگى است، نقمت مى‏داند.

نعمت‏هاى ظاهرى و باطنى از منظر حديث

روایات اهل بیت علیهم السلام در تبیین آیه (وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً۱ تفاسیر گوناگونى را ارائه کرده‏اند. در روایتى از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است:

۰.أمَّا الظّاهِرَةُ فَما سَوّىٰ مِن خَلقِکَ، وَ أمّا الباطِنَةُ فَما سَتَرَ مِن عَورَتِکَ، وَ لَو أبداها لَقَلاکَ أهلُکَ فَمَن سِواهُم.۲

۰.امّا نعمت ظاهرى، آفرینش هماهنگ و موزون توست و نعمت باطنى، پوشاندن عیب‏ها و زشتى‏هاى توست که اگر آنها را آشکار مى‏ساخت، خانواده‏ات هم از تو متنفّر و گریزان مى‏شدند، چه رسد به دیگران.

بر پایه روایتى دیگر، ایشان در این باره، خطاب به ابن عبّاس می‏فرماید:

۰.أمَّا الظّاهِرَةُ فَالإسلامُ، وَ ما حَسَّنَ مِن خَلقِکَ، وَ ما أسبَغَ عَلَیکَ مِنَ الرِّزقِ. وَ أمّا الباطِنَةُ - یَا بنَ عَبّاسٍ - فَما سَتَرَ عَلَیکَ مِن عُیوبِکَ.۳

۰.نعمت آشکار، همان اسلام است و آفرینش نیکو و هماهنگ تو و روزىِ فراوانى که به تو عطا کرده است، و نعمت نهانى‏ - اى پسر عبّاس - پوشاندن عیب‏هاى توست.

از امام على علیه السلام روایت شده که در تفسیر آیه یاد شده مى‏فرماید:

1.. لقمان: آیۀ ۲۰.

2.. الدرّ المنثور: ج۶ ص۵۲۵.

3.. کنز العمّال: ج۲ ص۳۴ ح۳۰۲۴.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
496

مصیبت‏هایى نشدیم!

این افراد دو چهره، مى‏پندارند مصون ماندن از آسیب‏هاى جنگ با دشمنان اسلام، نعمتی الهى به آنهاست که به آسیب دیدگان در جنگ، عطا نشده است، در صورتى که در واقع، عکس این پندار، صادق است.

همچنین آن مقدار از منافع مادّى که در این جهان، نصیب تکذیب ‏کنندگان حق و عدالت مى‏گردد، براى آنها نعمت به شمار نمى‏آید؛۱ بلکه موجب افزایش شقاوت و بدبختى آنهاست.

بر پایه این جهان‏بینى، بلاها و سختى‏ها اگر زمینه‏ساز آسایش همیشگى انسان باشند، نعمت شمرده مى‏شوند، و خوشى‏ها اگر زمینه‏ساز گرفتارى و بدبختى دائمى انسان گردند، مصیبت و محنت ‏اند. در این باره از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود:

۰.لا تَكونُ مُؤمِناً حَتّىٰ تَعُدَّ البَلاءَ نِعمَةً وَ الرَّخاءَ مِحنَةً؛ لِأَنَّ بَلاءَ الدُّنیا نِعمَةٌ فِی الآخِرَةِ، و رَخاءَ الدُّنیا مِحنَةٌ فِی الآخِرَةِ.۲

۰.مؤمن نیستى مگر آن ‏گاه که بلا و گرفتارى را نعمت شمارى و آسایش را رنج و محنت؛ زیرا بلاى دنیا، نعمت آخرت است و خوشى دنیا، رنج آخرت.

همچنین بر پایه روایتى، امام کاظم علیه السلام فرموده است:

۰.لَن تَكونوا مُؤمِنینَ حَتّىٰ تَعُدُّوا البَلاءَ نِعمَةً وَ الرَّخاءَ مُصیبَةً؛ وَ ذٰلِکَ أنَّ الصَّبرَ عِندَ البَلاءِ أعظَمُ مِنَ الغَفلَةِ عِندَ الرَّخاءِ.۳

۰.شما هرگز مؤمن نیستید مگر آن که بلا و گرفتارى را نعمت، و آسایش و رفاه

1.. مانند: (وَ ذَرْنِي وَ ٱلْمُكَذِّبِينَ أُولِي ٱلنَّعْمَةِ؛ مرا با تکذیب‏کنندگان برخوردار از نعمت [و خوش‏گذران] واگذار). (مزّمّل: آیۀ ۱۱) و (وَ نَعْمَةٍ كٰانُوا فِيهٰا فٰاكِهِينَ؛ و نعمتی که در آن شادمان بودند) (دخان: آیۀ ۲۷). نیز، ر. ک: آل ‏عمران: آیۀ ۱۷۸ و زخرف: آیۀ ۳۳ ـ ۳۵.

2.. بحار الأنوار: ج۶۷ ص۲۳۷ ح۵۴.

3.. جامع الأخبار: ص۳۱۳ ح۸۷۰.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2323
صفحه از 687
پرینت  ارسال به