موانع راهیابى ویژه، به موارد یاد شده اختصاص ندارند، بلکه هر اقدامى از سوى انسان که هواپرستى شمرده شود، مانع هدایت خاصّ الهى است. بنا بر این، معیار کلّى براى شناخت موانع راهیابى ویژه، عبارت است از: پیروى از تمایلات نامشروع. از این رو، اگر کسى بخواهد به طور کامل از هدایتِ پاداشى برخوردار گردد، باید با تمایلات نامشروع خود مخالفت کند. این معنا به روشنى در آیه زیر بیان شده است:

۰.(فَأَمَّا مَن طَغَى * وَ ءَاثَرَ الْحَیوةَ الدُّنْیا * فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِىَ الْمَأْوَى * وَ أَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى * فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِىَ الْمَأْوَى.^۱

۰.امّا آن کس که طغیان کرده * و زندگى دنیا را مقدّم داشته * مسلّماً دوزخ، جایگاه اوست * و آن کس که از ایستادن در برابر پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوس باز دارد * قطعاً بهشت جایگاه اوست).

بر این اساس، درکاتِ دوزخ و درجات بهشت، رابطه مستقیم با موافقت یا مخالفت با تمایلات نامشروع دارند. هر کس بیشتر هواپرست باشد، عذاب بیشترى در دوزخ خواهد داشت و هر کس با تمایلات نامشروع خود، بیشتر مخالفت کند، در بهشت از درجات بالاترى برخوردار خواهد شد.

نکته سوم. همبستگى موانع راهیابى: مشترک بودن موانع راهیابى ویژه در مبدأ رابطه و پیوند ویژه‏اى را میان آنها پدید مى‏آورد که چه بسا موجب وحدت مصداقىِ مفاهیم یاد شده مى‏گردد.

به عبارت دیگر، ظلم، کفر، اسراف، فسق و دروغ، رنگ‏هاى مختلف توفان هوس و غبار هواپرستى اند و هر یک از عناوین یاد شده، نشان دهنده خصوصیات روحى کسى است که تمایلات نفسانى بر او چیره شده و در نتیجه از صراط مستقیمِ هدایت منحرف گردیده است. چنین کسى، از آن جهت که

قرآن در ادامه مى‏گوید:

۰.(كَذَٰلِكَ یُضِلُّ ٱللّٰهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَابٌ.^۱

۰.این گونه خداوند، هر اسرافکار تردید کننده‏اى را گم‏راه مى‏سازد).

در واقع، سیاست‏مداران مسرف، که از مرز حق و عدالت خارج شده‏اند، دو خصوصیت اخلاقى و اعتقادى دارند: از نظر اخلاقى، بسیار دروغ مى‏گویند و از نظر اعتقادى، نمى‏توانند حقایق غیبى را باور کنند، و هیچ دلیلى - هر چند علمى باشد - نمى‏تواند براى آنها قانع کننده باشد. از این رو، پیوسته در تردید و دو دلى به سر مى‏برند. چنین افرادى از هدایت ویژه الهى، محروم و در مدار اضلال او قرار مى‏گیرند.

نکاتى در باره موانع برخورداری از هدایت ویژه

با تأمّل و بررسى آنچه در قرآن کریم به عنوان مانع برخوردارى از هدایت ویژه آمده، مى‏توان به چند نکته مهم و شایان توجّه دست یافت:

نکته اوّل. مبدأ موانع راهیابى: هواپرستى و پیروى از تمایلات نفسانى، مبدأ همه موانع هدایت پاداشى و راهیابى ویژه، و ریشه همه عوامل اضلال کیفرى است؛ زیرا ظلم، کفر، فسق، دروغگویى، ناسپاسى و اسرافکارى که پیش از این به عنوان موانع هدایت و عوامل اضلال معرّفى شدند، ریشه‏اى جز هواپرستى ندارند.

انسان براى ارضای تمایلات نفسانى خود، مرتکب ظلم مى‏شود، حقیقت را پنهان مى‏کند، از مسیر حق منحرف مى‏شود و به دروغگویى، ناسپاسى و اسرافکارى مبتلا مى‏گردد.

نکته دوم. معیار موانع راهیابى: با در نظر گرفتن این نکته که هواپرستى، ریشه موانع هدایتِ پاداشى است، مى‏توان به نکته‏ای دیگر دست یافت و آن، این که: