اى کمیل! [ایمان،] پایدار هست و عاریتى. پس، هشدار که از عاریت‏داران نباشى! ایمان، آن گاه پایدار مى‏شود که پیوسته، راه روشن را بپویى؛ راهى که تو را به کژى نکشاند و از راهت به در نبرد.

مفاد این کلام نورانى، آن است که شرط پایدار ماندن ایمان، حرکت در راه روشنى است که اهل بیت علیهم السلام ارائه کرده‏اند و انحراف از این راه، خطر ناپایدارى ایمان را در پى خواهد داشت.

در سخنى دیگر از ایشان آمده است:

۰.اِعمَلوا - رَحِمَکمُ اللّهُ - علىٰ أعلامٍ بَیِّنَةٍ؛ فَالطَّریقُ نَهجٌ^۱ یَدعو إلىٰ دارِ السَّلامِ.^۲

۰.خدایتان رحمت کند! بر طبق نشانه‏های آشکار عمل کنید؛ زیرا راه، روشن است و شما را به سراى سلامت فرا مى‏خواند.

بر پایه این سخن، انتخاب راه روشن زندگى، انسان را به سراى سلامت مطلق - که همان بهشت جاوید است - مى‏رساند و انحراف از این راه، موجب رفتن به دوزخ مى‏گردد.

پیش‏نیازهای تشخیص راه روشن

آخرین نکته این است که وضوح و روشنىِ «صراط مستقیم» بدین معنا نیست که هر کسی مى‏تواند آن را تشخیص دهد. بر اساس مفاد شمارى از آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام، تشخیص صراط مستقیم، نیازمند تحقّق دو پیش‏نیاز است:

یک. زدودن حجاب‏هاى معرفت

قرآن کریم، کسانى را که دل آنها دچار حجاب معرفت^۳ است، کوردل نامیده است:

الگوى عینى برنامه‏هاى مترقّى اسلام هستند، راه راست و طریق واضح نامیده شده‏اند.

دسته چهارم: روایاتى که به مسلمانان توصیه مى‏کنند در زندگى، راه روشنى را که خداوند سبحان به آنها ارائه کرده است، انتخاب کنند، مانند آنچه در نهج البلاغة آمده است:

۰.رحِمَ اللّهُ امرَءاً رَکِبَ الطَّریقَةَ الغَرّاءَ وَ لَزِمَ المَحَجَّةَ البَیضاءَ.^۱

۰.رحمت خدا بر مردى که راه آشکار، در پیش گرفت و در مسیرى روشن حرکت کرد!

دسته پنجم: روایاتی که آثار و برکات انتخاب راه روشن را بیان کرده‏اند و به خطر انحراف از آن هشدار داده‏اند. از امام على علیه السلام در این باره نقل شده است که فرمود:

۰.أیُّهَا النّاسُ! مَن سَلَکَ الطَّریقَ الواضِحَ وَرَدَ الماءَ، وَ مَن خالَفَ وَقَعَ فِی التّیهِ.^۲

۰.اى مردم! هر کس راه روشن را بپیماید، به آب مى‏رسد [و هدایت مى‏یابد] و هر کس بر خلاف آن ره سپارَد، در بیابان [گم‏راهى] مى‏افتد.

این سخن به این معنا اشاره دارد که هر کس در زندگى، راه روشنى را که انبیاى الهى ارائه کرده‏اند، انتخاب کند، به مقصد مى‏رسد و کامیاب مى‏گردد و اگر کسى راه دیگرى را در پیش گیرد، در بیابان افکار و عقاید باطل و منحرف، سرگردان خواهد شد.

همچنین امام علی علیه السلام خطاب به کمیل مى‏فرماید:

۰.یا کُمَیلُ! إنَّهُ مُستَقَرٌّ وَ مُستَودَعٌ، فَاحذَر أن تَکونَ مِنَ المُستَودَعینَ، وَ إنَّما یَستَحِقُّ أن یَکونَ مُستَقَرّاً إذا لَزِمتَ الجادَّةَ الواضِحَةَ الَّتی لا تُخرِجُکَ إلىٰ عِوَجٍ، وَ لا تُزیلُکَ عَن مَنهَجٍ.^۳