آن مى‏شوى». آن راه، اسلام است و آن دو دیوار، حدود خدا هستند و درهاى گشوده، محارم خدا و آن دعوتگرِ سر راه، کتاب خدا و آن دعوتگرِ فراز راه، واعظ خداوند متعال است که در دل هر مسلمانى هست.

همچنین در روایتى از امام رضا علیه السلام (اهْدِنَا ٱلصِّرَاطَ ٱلْمُسْتَقِیمَ) این گونه تفسیر شده است:

۰.اِستِرشادٌ لِدینِهِ، وَ اعتِصامٌ بِحَبلِهِ، وَ استِزادَةٌ فِی المَعرِفَةِ لرَبِّهِ.^۱

۰.رهجویی به دین الهى و چنگ زدن به ریسمان او و درخواست فزونی معرفت خدای خویش است.

۲. کتاب خدا

دومین مصداق «صراط مستقیم»، قرآن است. در این باره روایتى از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

۰.القُرآنُ هُوَ النّورُ المُبینُ، وَ الذِّکرُ الحَکیمُ، وَ الصِّراطُ المُستَقیمُ.^۲

۰.قرآن، نور روشنگر، یادآور استوار و راه راست است.

در روایتى دیگر از ایشان آمده است:

۰.کِتابُ اللهِ... وَ هُوَ الذِّکرُ الحَکیمُ، وَ هُوَ الصِّراطُ المُستَقیمُ.^۳

۰.کتاب خدا... و آن، یادآور استوار و راه راست است.

همچنین از امام على علیه السلام نقل شده است که فرمود:

۰.ٱلصِّراطُ المُستَقیمُ کِتابُ اللهِ تَعالىٰ.^۴

۰.صراط مستقیم، کتاب خدای متعال است.

با توجّه به آیه قبلى که «صراط مستقیم» در آن به دین اسلام تفسیر شده بود و همچنین روایاتى که همین معنا در آنها آمده، جمله «هذا صراطُ ربّکَ مُستقیماً» در این آیه، اشاره به دین اسلام است که در آیه پیش از آن مطرح گردیده است.^۱

در روایتى از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمده که در تفسیر ( اهْدِنَا ٱلصِّرَاطَ ٱلْمُسْتَقِیمَ) مى‏فرماید:

۰.یَعنی دِینَ الإسلامِ؛ لِأَنَّ کُلَّ دینٍ غَیرَ الإسلامِ فَلَیسَ بِمُستَقیمٍ الّذی لَیسَ فیهِ التَّوحیدُ.^۲

۰.یعنى دین اسلام؛ زیرا همه دین‏هاى غیر از اسلام - که توحید ندارند - مستقیم نیستند.

در روایتى دیگر از ایشان، «صراط مستقیم» به صورت روشن‏تر، به اسلام تفسیر شده است. متن روایت چنین است:

۰.ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً صِراطاً مُستَقیماً، عَلىٰ‏ كَنَفَی الصِّراطِ سورانِ فیهِما أبوابٌ مُفَتَّحَةٌ، وَ عَلَى الأَبوابِ سُتورٌ مُرخاةٌ، وَ عَلَى الصِّراطِ داعٍ یَدعو یَقولُ: یا أیُّهَا النّاسُ! اُسلُكُوا الصِّراطَ جَمیعاً وَ لا تَعوَجّوا، وَ داعٍ یَدعو عَلَى الصِّراطِ، فَإِذا أرادَ أحَدُكُم فَتحَ شَی‏ءٍ مِن تِلکَ الأَبوابِ قالَ: وَیلَکَ! لا تَفتَحهُ، فَإِنَّکَ إن تَفتَحهُ تَلِجهُ؛ فَالصِّراطُ الإِسلامُ، وَ السُّتورُ حُدودُ اللَّهِ، وَ الأَبوابُ المُفَتَّحَةُ مَحارِمُ اللَّهِ، وَ الدّاعِی الَّذی عَلىٰ‏ رَأسِ الصِّراطِ كِتابُ اللَّهِ، وَ الدّاعی مِن فَوقٍ واعِظُ اللَّهِ، یَذكُرُ فی قَلبِ كُلِّ مُسلِمٍ.^۳

۰.خداوند، راه راستى را مَثَل زده که در دو طرف آن، دو دیوار است، با درهایى گشوده و جلوى درها پرده‏هایى آویزان است. در مدخل راه، دعوتگرى مى‏گوید:‏ «اى مردم! همگى به راه در آیید و پراکنده نشوید». دعوتگر دیگرى نیز از فراز راه [مردم را به آمدن در راه] دعوت مى‏کند. پس هر گاه انسان بخواهد یکى از آن درها را بگشاید، او مى‏گوید: «واى بر تو! آن را باز مکن؛ زیرا اگر بازش کنى، وارد