و پیاده کردن برنامه‏های او در زندگی، دقیقاً راه درست زندگی انسان و موجب تأمین همه نیازهای مادّی و معنوی اوست.

بنا بر این، عبادت، حکمتِ نهایی خلقت انسان نیست؛ بلکه راه دستیابی انسان به حکمت نهایی آفرینش اوست. از این رو، آیه (وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إلَّا لِیَعْبُدُونِ؛^۱ و جن و انس را نیافریدم جز برای آن که مرا عبادت کنند) بدین معناست که عبادت، صراط مستقیم و راه درستِ رسیدن انسان به سعادت دنیا و آخرت است و انسان برای رسیدن به مقصد اعلای انسانیت، راهی جز عبادت ندارد.^۲

۲. مصونيت از سلطه شيطان

دومین نقش عبادت در زندگی، این است که موجب مصونیت انسان از سلطه شیطان می‏گردد. در قرآن، دو بار خطاب به شیطان آمده است:

۰.(إِنَّ عِبَادِى لَیْسَ لَكَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِینَ.^۳

۰.بر بندگانم تسلّط نخواهی یافت، مگر گم‏راهانی که از تو پیروی می‏کنند).

مصونیت یافتگان از سلطه شیطان، همان کسانی هستند که به بالاترین درجه اخلاص دست یافته‏اند و قرآن از آنان با عنوان «مخلَصان» یاد کرده و شیطان با صراحت اعلام نموده که از اغوای آنان ناتوان است:

(قالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَیْتَنِى لَاُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِى الأَرْضِ وَلاَُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إلَّا عِبَادَکَ‏ مِنْهُمُ‏ الْمُخْلَصِینَ‏.^۴

۰.گفت: پروردگارا! چون مرا گم‏راه ساختی، من نعمت‏های مادّی را در زمین در نظر آنها زینت می‏دهم و همگی را گم‏راه خواهم ساخت، مگر بندگان مخلصت را).

می‏شود و ارزش بیشتری می‏یابد و آثار و برکات بیشتری برای زندگی مادّی و معنوی انسان دارد.

بر این اساس، همه آثار و برکاتی که در قرآن و احادیث برای عبادت ذکر شده، به عبادت توأم با اخلاص اختصاص دارند، چنان که همه آثار اخلاص، آثار عبادت نیز هستند.

برکات عبادت خالصانه

اینک به شرح آثار و برکات عبادت و نقش آن در زندگی مادّی و معنوی و فردی و اجتماعی انسان می‏پردازیم:

۱. استقرار در راه درست زندگى

از منظر قرآن، عبادت خدا در واقع، راه راست و درست زندگی انسانی است. خداوند متعال، خود با صراحت می‏فرماید:

۰.(وَ أَنِ اعْبُدُونِى هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ.^۱

۰.و این که مرا عبادت کنید. این، راه راست است).

این معنا را قرآن بارها از عیسی علیه السلام نیز نقل کرده است:

۰.(إِنَّ اللهَ رَبِّى وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ.^۲

۰.در حقیقت، اللّٰه پروردگار من و پروردگار شماست. پس او را عبادت کنید [که] این، راه راست است).

بنا بر این، نخستین نقش عبادت خدا در زندگی انسان، این است که او در راه راست و درست زندگی قرار می‏گیرد. نکته شایان تأمّل، این است که قرآن نمی‏گوید: عبادت، راه درست زندگی را به انسان نشان می‏دهد؛ بلکه می‏فرماید: عبادت، راه راست است. این سخن، بِدان معناست که اطاعت از خداوند متعال