307
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

این آیات و آیات مشابه۱ در واقع، برهان‏ها و دلایل اختصاص عبادت به خداوند متعال را به بیان‏های گوناگون توضیح داده‏اند.

اخلاص در عبادت

اخلاص در عبادت، عبارت است از اجتناب از شرک جلی و خفی، و همتا قرار ندادن غیر او در عبادت و اطاعت، چنان که در این آیه آمده است:

۰.(فَمَن كَانَ یَرْجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صَٰلِحًا وَ لَا یُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَاً.۲

۰.پس هر کس به لقای پروردگار خود امید دارد، باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نسازد).

بنا بر این، کسی که در تدبیر جهان یا زندگی خود، کمترین اثر استقلالی برای غیر خدا قائل باشد، از اخلاص عبادی بهره‏ای ندارد.

در قرآن و احادیث، موضوع اخلاص در عبادت، در سه عرصه مطرح شده است:

۱. اخلاص اعتقادى

اخلاص اعتقادی که توحید اعتقادی نیز نامیده می‏شود، به معنای پاکسازی ذهن از باورهای نادرست در باره ذات، صفات و افعال خداوند سبحان است.

مراتب اخلاص اعتقادی

با توجّه به تعریفی که از اخلاص اعتقادی ارائه شد، این عرصه از اخلاص، دارای سه درجه است:

1.. ر. ک: آل ‏عمران: آیۀ ۵۱ و مائده: آیۀ ۷۲ و ۷۶ و ۱۱۷ و اعراف: آیۀ ۵۹ و ۶۵ و ۷۳ و ۸۵ و یونس: آیۀ ۳ و ۱۸ و ۱۰۴ و هود: آیۀ ۲ و ۲۶ و ۵۰ و ۶۱ و ۸۴ و ۱۲۳ و یوسف: آیۀ ۴۰ و مریم: آیۀ ۳۶ و طه: آیۀ ۱۴ و انبیا: آیۀ ۶۶ و ۹۲ و ۹۸ و حج: آیۀ ۷۷ و مؤمنون: آیۀ ۲۳ و ۳۲ و عنکبوت: آیۀ ۱۷ و یس: آیۀ ۲۲ و زخرف: آیۀ ۶۴ و نجم: آیۀ ۵۸ و ۶۲.

2.. کهف: آیۀ ۱۱۰.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
306

عقلاً واجب و عبادت جز او صحیح نیست، مانند:

۰.(ذَلِكُمُ اللهُ رَبُّكُمْ لَا إِلَهَ إلَّا هُوَ خَٰلِقُ كُلِّ شَىْ‏ءٍ فَاعْبُدُوهُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَىْ‏ءٍ وَكِیلٌ.۱

۰.این است خدا، پروردگار شما. هیچ معبودی جز او نیست، آفریننده هر چیزی است. پس او را عبادت کنید و او کارساز هر چیزی است).

۰.(یَأَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِى خَلَقَكُمْ وَ الَّذِینَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ * الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الأَرْضَ فِرَاشاً وَ السَّمَآءَ بِنَآءً وَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَآءِ مَآءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّكُمْ فَلاَ تَجْعَلُواْ للهِ أَندَادًا وَ أَنتُمْ تَعْلَمُونَ.۲

۰.ای مردم! پروردگارتان را عبادت کنید که شما و کسانی را که پیش از شما بوده‏اند، آفریده است. باشد که به تقوا گرایید * همان [خدایی] که زمین را برای شما فرشی [گسترده] و آسمان را بنایی [افراشته] قرار داد و از آسمان آبی فرود آورد و بِدان از میوه‏ها برای شما روزی بیرون آورد. پس برای خدا همتایانی قرار ندهید، در حالی که خود می‏دانید).

۰.(رَّبُّ السَّمَوَاتِ وَ الأَرْضِ وَ مَا بَیْنَهُمَا فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبَٰدَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِیًّا.۳

۰.پروردگار آسمان‏ها و زمین و آنچه میان آن دو است. پس او را عبادت کن و در پرستش او شکیبا باش. آیا برای او همنامی۴ می‏شناسی؟).

۰.(إِنَّمَآ اُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِى حَرَّمَهَا وَ لَهُ كُلُّ شَىْ‏ءٍ.۵

۰.من مأمورم که تنها پروردگار این شهر را که آن را مقدّس شمرده و هر چیزی از آنِ اوست، عبادت کنم).

1.. انعام: آیۀ ۱۰۲.

2.. بقره: آیۀ ۲۱ ـ ۲۲.

3.. مریم: آیۀ ۶۵.

4.. کلمۀ «سَمىّ» گرچه به معناى «همنام» است، ولى روشن است که در این جا تنها، نام منظور نیست؛ بلکه محتواى نام است؛ یعنى: آیا کسى غیر از خدا، خالق، رازق، محیى، ممیت، عالم و قادر به همه چیز و بر همه چیز پیدا خواهى کرد؟ (تفسیر نمونه: ج‏۱۳ ص۱۱۲).

5.. نمل: آیۀ ۹۱.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1883
صفحه از 687
پرینت  ارسال به