محدود او را از میان نمی‏برد؛ بلکه انسان، مالک حقیقی توانایی‏های خویش است، امّا در طول مالکیت خداوند سبحان و نه در عرض آن. بنا بر این، لازمه اعتقاد به مالکیت مطلق الهی، سلب اختیار از انسان نیست تا برهانی برای عقیده به جبر گردد.

* برکات عقیده به مالکیت الهی: اعتقاد به مالکیت مطلق الهی، برکات فراوانی در عرصه اخلاق و عمل انسان دارد، مانند: آسان شدن انفاق، پرهیز از اتراف و اسراف، و مستقل ندیدن خود در فرمان‏روایی.

* قرائت «مالک»: در این باره چند مطلب، شایان توجّه است:

یک. در سوره حمد، قرائت «مالک» با الف و «مَلِک» بدون الف، صحیح است.

دو. شماری از قاریان کهن، کلمه یاد شده را با الف و شماری دیگر، بدون الف قرائت کرده‏اند.

سه. شماری از مفسّران گذشته و معاصر، بر پایه وجوهی اجتهادی، قرائت با الف را ترجیح داده‏اند و برخی قرائت بدون الف را ارحج دانسته‏اند؛ ولی چنان که در واژه‏شناسی این کلمه توضیح دادیم، در مالکیت حقیقی، تفاوتی میان معنای «مالک» و «مِلک» وجود ندارد.

چهار. جمهور فقهای فریقین قائل اند که قرائت نماز، بر اساس هر یک از قرائات هفتگانه جایز است و با توجّه به این که اهل ‏بیت علیهم السلام قرائت‏های معاصر خود را تأیید کرده‏اند، نمازگزار مخیّر است در سوره حمد، «مالک» را بدون الف یا با الف قرائت کند.

تفسیر (یَومِ)

* واژه‏شناسی «یوم»: این واژه، ظرف زمان و جمع آن، «أیّام» است. در تبیین معنای این کلمه، واژه‏شناسان دیدگاه‏های متفاوتی دارند:

خواهیم داد.

* انواع مالکیت: مالکیت، دو گونه است: «اعتباری» و «حقیقی». در مالکیت اعتباری، رابطه واقعی میان «مالک» و «مِلک» یا «مَلِک» و «مُلک» وجود ندارد؛ بلکه این رابطه تابع قرارداد و قابل زوال است؛ امّا در مالکیت حقیقی، رابطه میان آنها واقعی است. از این رو، «مِلک» را از «مالک» و «مُلک» را از «مَلِک» نمی‏توان جدا و به دیگری منتقل کرد.

مالکیت حقیقی نیز دو گونه است: «محدود» و «نامحدود». مالکیت محدود، مانند مالکیت انسان بر قوای خویش و مالکیت نامحدود، مانند مالکیت آفریدگار جهان بر آفریده‏هاست.

* کاربردهای «مالک» در قرآن: «مالک»، «مَلِک» و «ملیک» از اسمای حُسنای الهی هستند که به ترتیب دو، پنج و یک بار در قرآن به کار رفته‏اند؛ امّا هیئت‏های برگرفته از مادّه «م ل ک» ۲۰۶ بار در این کتاب آسمانی به کار رفته که تنها ۳۶ بار آنها در باره خداوند سبحان اند.

فرمان‏روایی مطلق الهی در جهان با تعبیرهای مختلفی در قرآن بیان شده است، مانند: فرمان‏روای مردم است، فرمان‏روایی ویژه اوست، فرمان‏روایی آسمان‏ها و زمین، ویژه خداست و فرمان‏روایی قیامت، ویژه اوست. همچنین در آیاتی، مالکیت و فرمان‏روایی مطلق الهی با نفی فرمان‏روایی از دیگران همراه شده است.

* ویژگی‏های مالکیت الهی: برجسته‏ترین ویژگی‏های مالکیت الهی عبارت اند از: حقیقی بودن، مطلق بودن نسبت به همه انواع تصرّف، فراگیری نسبت به همه مخلوقات، ازلی و ابدی بودن، و آشکار شدن در قیامت.

* مالکیت انسان در طول مالکیت خداوند سبحان: مالکیت مطلق الهی به معنای نفی مالکیت انسان بر توانایی‏های خویش نیست و از این رو، آزادی و اختیار