سه. حال نیکوکاران در محشر

حالت‏هایى که در قرآن کریم براى انسان‏هاى شایسته بیان شده‏اند، در حقیقت، جلوه‏هاى فرمان‏روایی مطلق و حکیمانه الهى‏ اند. برجسته‏ترین حالت‏هاى نیکوکاران در محشر، عبارت‏ اند از:

الف - زیبایى و شادابى سیما

انعکاس باطنِ نیکوکاران در سیماى آنان، چهره ظاهرى آنان را زیبا و شاداب مى‏نماید. آیات متعدّدى از قرآن، بیانگر این واقعیت‏ اند، مانند:

۰.(وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ؛^۱ چهره‏هایى در آن روز، گشاده [و نورانى]  اند).

۰.(وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ؛^۲ در آن روز، چهره‏هایی شاداب اند).

۰.(وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ؛^۳ چهره‏هایى در آن روز، باطراوت ‏اند).

۰.(یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ؛^۴ روزى که چهره‏هایى سفید می‏شوند).

۰.(وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا؛^۵ آنان را مى‏پذیرد، در حالى که غرق شادى و سُرورند).

از این رو در قیامت، انسان نیکوکار، زشت‏رو و افسرده دیده نمى‏شود. در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمود:

۰.کانَ عَلىٰ‏ عَهدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله رَجُلٌ یُقالُ لَهُ: ذُو النَّمِرَةِ، وَ کانَ مِن أَقبَحِ النّاسِ، وَ إِنَّما سُمِّی ذُو النَّمِرَةِ مِن قُبحِهِ، فَأَتَى‏ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله، فَقالَ: یا رَسولَ اللّٰهِ! أَخبِرنی: ما فَرَضَ اللَّهُ عز و جل عَلَیَّ؟

۰.فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: فَرَضَ اللَّهُ عَلَیک سَبعَةَ عَشَرَ رَکعَةً فِی الیَومِ وَ اللَّیلَةِ، وَ صَومَ

حضور در روز جزا مطرح شد، جامعِ همه ویژگى‏هایى است که پس از این به آنها اشاره مى‏شود.

دو. انعکاس نهان‏ها در چهره‏ها

روشن‏ترین مصداق آشکار شدن نهان‏ها، انعکاس باطن نیکوکاران و تبهکاران در چهره آنهاست. این معنا در قرآن کریم با تعبیرهاى گوناگونى بیان شده است، مانند: تعبیر «نورانی» و «ظلمانی» در آیه:

۰.(یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ.^۱

۰.[آن عذاب عظیم در] روزى است که چهره‏هایى سفید و چهره‏هایى سیاه مى‏گردند).

و تعبیر «خندان» و «گرفته و غبارآلود» در آیه:

۰.(وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ * ضَاحِکةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ * وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَةٌ * تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ.^۲

۰.چهره‏هایى در آن روز، گشاده * خندان و مسرورند * و چهره‏هایی در آن روز، غبارآلودند * و تیرگی، آنها را پوشانده است).

و نیز تعبیر «شاداب» و «تیره و تُرش» در آیه:

۰.(وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ * إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ * وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ * تَظُنُّ أَن یُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ.^۳

۰.[آرى] در آن روز، چهره‏هایی شاداب‏ اند * [و] به پروردگارشان مى‏نگرند * و در آن روز، چهره‏هایی در هم کشیده‏اند * [زیرا] مى‏دانند عذابى در پیش دارند که پشت را در هم مى‏شکند).

بدین‏ سان، قبل از هر چیز، چهره انسان‏ها در صحنه محشر، به روشنى، نشان دهنده کردار آنها در دنیا و سرنوشت آنها در آخرت است.