243
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

این آیه به حسب ظاهر بر این دلالت دارد که در پایان جهان و در آستانه قیامت، آسمان‏ها در هم پیچیده مى‏شوند و به همان گونه که در آغاز به صورت توده «دخان»۱ بوده‏اند، در مى‏آیند.

جمع‏بندى آیات دسته اوّل می‏توان گفت در آستانه روز جزا، پس از بانگ مهیبى که سراسر جهان را فرا مى‏گیرد، اهل آسمان‏ها و زمین می‏میرند، لرزش شدید زمین و آسمان، نظامِ حاکم بر این جهان را متلاشى می‏کند و بدین سان با دگرگون شدن کلّىِ فضاى جهان آفرینش، نخستین جلوه مالکیت و فرمان‏روایی مطلق الهى، آشکار مى‏گردد:

۰.(یَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَیْرَ الأَرْضِ وَ السَّمَاوَتُ وَ بَرَزُوا لِلهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ.۲

۰.روزی که این زمین به زمین دیگر، و آسمان‏ها [به آسمان‏هایی دیگر] مبدّل مى‏شوند و آنان در پیشگاه خداوند یکتای چیره بر همه، ظاهر مى‏گردند).

این آیه اشاره به آن دارد که دگرگونى اساسى زمین و آسمان‏ها در واقع، مقدّمه زنده شدن مردگان براى حضور در محضر الهى در روز جزاست.

۲. آغاز روز جزا

زنده شدن همه مردگان و احضار آنها در صحنه قیامت براى رسیدگى به کارهایى که در دنیا انجام داده‏اند و حوادث مرتبط با آن، دومین جلوه مالکیت و فرمان‏روایی مطلق الهى در نخستین لحظات روز جزاست.

1.. اشاره دارد به: (ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَآءِ وَ هِىَ دُخَانٌ فَقالَ لَهَا وَ لِلارْضِ ائْتِیا طَوْعًا أَوْ کرْهًا قالَتَآ أَتَینَا طَـآئِعِینَ * فَقَضٰاهُنَّ سَبْعَ سَمٰاوٰاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَ أَوْحىٰ فِي كُلِّ سَمٰاءٍ أَمْرَهٰا وَ زَيَّنَّا ٱلسَّمٰاءَ ٱلدُّنْيٰا بِمَصٰابِيحَ وَ حِفْظاً ذٰلِكَ تَقْدِيرُ ٱلْعَزِيزِ ٱلْعَلِيمِ؛ سپس به آسمان رو آورد که [همانند] دودى بود و به آن و به زمین فرمود: خواه یا ناخواه بیایید. گفتند: فرمان‏بردارانه آمدیم * آن گاه آنها را در دو روز [به گونۀ] هفت آسمان بر نهاد و در هر آسمانى، کار آن را وحى کرد، و آسمانِ نزدیک‏تر را به چراغ‏هایى [از ستارگان] آراستیم و نیک، آن را نگاه داشتیم. این، سنجش [خداوندِ] شکست‏ناپذیر داناست) (فصّلت: آیۀ ۱۱ ـ ۱۲).

2.. ابراهیم: آیۀ ۴۸.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
242

(وَ یَوْمَ تَشَقَّقُ السَّمَآءُ بِالْغَمامِ.۱

۰.[به خاطر آور] روزى را که آسمان به وسیله ابرها شکافته مى‏شود).

شکافته شدن آسمان به وسیله ابر، ممکن است اشاره به انفجارهای عظیمى باشد که در پایان جهان در کرات آسمانى رخ مى‏دهند و ابرهای حاصل از این انفجارها، صفحه آسمان را فرا مى‏گیرند.۲

مرحله چهارم: آسمان، همچون فلزّ گداخته شده، سرخ مى‏گردد:

۰.(فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَآءُ فَکانَتْ وَرْدَةً کالدِّهَانِ.۳

۰.آن هنگام که آسمان شکافته شود و همچون روغن مذاب گلگون گردد).

۰.(یَوْمَ تَکونُ السَّمَآءُ کالْمُهْلِ.۴

۰.همان روز که آسمان همچون فلزّ گداخته مى‏شود).

ظاهراً منظور از آسمان در این‏جا صفحه آسمان است که در اثر انفجار کرات آسمانى به صورت فلزّ گداخته مى‏شود.

مرحله پنجم: آسمان‏ها همانند طومارى در هم پیچیده مى‏شوند:

۰.(یَوْمَ نَطْوِى السَّمَآءَ کطَىِّ السِّجِلِّ لِلْکتُبِ کمَا بَدَأْنَآ أَوَّلَ خَلْقٍ نُّعِیدُهُ وَعْدًا عَلَیْنَآ إِنَّا کنَّا فَاعِلِینَ.۵

۰.در آن روز که آسمان را چون طومارى در هم مى‏پیچیم، [سپس] همان گونه که آفرینش را آغاز کردیم، آن را باز می‏گردانیم. این وعده‏اى است بر ما و قطعاً آن را انجام خواهیم داد).

1.. فرقان: آیۀ ۲۵.

2.. ر.ک: تفسیر نمونه: ج۱۵ ص۶۴. گفتنى است این معنا در صورتى است که «باء» در «بالغمام» بای ملابست باشد.

3.. الرحمن: آیۀ ۳۷.

4.. معارج: آیۀ ۸.

5.. انبیا: آیۀ ۱۰۴. نیز، ر. ک: زمر: آیۀ ۶۷.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2506
صفحه از 687
پرینت  ارسال به