جمع‏بندى

با توجّه به کاربردهاى واژه «یوم» در قرآن کریم - اعم از کاربردهاى مرتبط با خداى سبحان یا انسان - به نظر مى‏رسد که این واژه براى بخشى از زمان وضع شده است و اختصاص به زمان میان طلوع و غروب آفتاب ندارد و هرچند در لغت، کاربردهای متعدّدی دارد، ولی قرآن، این واژه را با یک توسعه معنایى در موارد افزون‏ترى به کار برده است که قرینه‏هاى جانبى، معناى آن را روشن مى‏کنند.

مبحث سوم: معناشناسی ( الدّینِ)

مسائلی که در این بخش بررسی می‏گردند، عبارت اند از: واژه‏پژوهی «دین»، کاربردهای «دین» در قرآن، معنای (یوْمِ ٱلدِّینِ) و ویژگی‏های روز جزا.

واژه‏پژوهی «دين»

این واژه از مادّه «د ى ن»، به عقیده برخى از واژه‏شناسان، مصدر^۱ و به عقیده برخى،^۲ اسم مصدر است.

ارباب لغت براى واژه «دین» معانى کاربردى متعدّدى ذکر کرده‏اند که مشهورترین آنها عبارت اند از: انقیاد، اطاعت، عبادت، جزا، محاسبه، غلبه، کیش و آیین، ملّت، اسلام، قضا و حکم.^۳

در باره این که کدام یک از این معانى، معناى اصلى این کلمه است، اختلاف نظر وجود دارد:

ابن فارس، معناى اصلىِ «دین» را گونه‏اى از انقیاد مى‏داند و سایر معانى را به آن باز مى‏گرداند. وى در این باره مى‏گوید:

بدیهى است که «یوم» در این آیه به معناى روز در برابر شب نیست؛ بلکه مقصود از آن، مطلق زمان است. مراد، این است که خداى سبحان در هر لحظه و هر زمانى کارى دارد و همه آنچه در جهان آفرینش پدید مى‏آید، کار اوست.

چهار. دوره

مانند:

۰.(وَ هُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَ الأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَیَّامٍ.^۱

۰.و اوست کسى که آسمان‏ها و زمین را در شش روز آفرید).

مقصود از شش روزى که در آنها آسمان‏ها و زمین آفریده شدند، شش دوره و مقطع خاصّ زمانى است که جهان آفرینش در آنها پدید آمد و سامان یافت.

پنج. روز قیامت

کلمه «یوم» در قرآن کریم، بیش از هر معناى دیگر در روز قیامت به کار رفته است.^۲ این روز، معادل پنجاه هزار سال است:

۰.(تَعْرُجُ الْمَلاَئِکةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِى یَوْمٍ کانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ.^۳

۰.فرشتگان و روح، در روزى که مقدارش پنجاه هزار سال است، به سوى او بالا مى‏روند).