«اِقرَؤُوا کَما عُلِّمتُم؛^۱ [قرآن را] همان گونه که فرا گرفته‏اید، بخوانید» قرائات معروف معاصر خود را امضا کرده‏اند، می‏توان نتیجه گرفت که قرائت نماز بر اساس هر یک از قرائات معاصر ایشان، اگر شاذ نباشد، جایز است. بنا بر این، دلیلى ندارد که قرائت‏ها را منحصر به قرائت‏هاى هفتگانه یا دهگانه بدانیم.^۲

بنا بر این در آیه مورد بحث، هر دو قرائت: «مالک» و «مَلِک» در نماز جایز است.

گفتنى است که برخى از فقها^۳ این تخییر را ابتدایى مى‏دانند؛ یعنى مکلّف در آغاز مى‏تواند یکى از این قرائت‏ها را انتخاب کند، ولى پس از انتخاب، نمى‏تواند سراغ قرائت دیگر برود و گاه «مَلِک» بخواند و گاه «مالک».

ظاهراً دلیل این نظریّه، آن است که تنها یکى از این دو قرائت، صحیح است و در صورتی که مکلّف، گاهی این قرائت و گاهی قرائت دیگر را در نماز بخواند، علم به مخالفت قطعى پیدا مى‏کند؛ ولی بر اساس تقریر بلکه امضای معصوم در مورد قرائت‏های معاصر خود، ظاهراً نظر یاد شده وجهى ندارد.

مبحث دوم: معناشناسی (یَومِ)

در این جا دو مسئله بررسی می‏گردد: یکی واژه‏پژوهی «یوم» و دیگری کاربردهای «یوم» در قرآن.

واژه‏پژوهی «يوم»

واژه «یَوم»، ظرف زمان است که از سه حرف اصلى «یاء» و «واو» و «میم» گرفته شده^۴ و جمع آن «أیّام»^۵ است. برخى از واژه‏شناسان، آن را معنا نکرده و

که کلمه «مالک» با الف باشد و شمارى از آنها قرائت بدون الف را ارجح دانسته‏اند؛^۱ ولی چنان که در واژه‏پژوهی این کلمه توضیح دادیم، تفاوتی میان معنای دو واژه «مالک» و «مَلِک» وجود ندارد.

قرائت «مالک» در نماز

جمهور فقهاى فریقین بر این باورند که قرائت نماز بر اساس هر یک از قرائت‏های هفتگانه مانعى ندارد؛^۲ بلکه جمعى بر این معنا ادّعاى اجماع کرده‏اند.^۳ همچنین برخى، قرائت سوره‏های قرآن بر اساس قرائت قاریان دهگانه را تجویز کرده‏اند.^۴

در این باره مى‏توان گفت: قاعده اوّلیه اقتضا مى‏کند که تنها قرائت مورد تأیید اهل ‏بیت علیهم السلام در نماز جایز باشد؛ زیرا آنچه در نماز باید قرائت شود، قرآن است و چیزى جز قرائت اهل ‏بیت، قرآن شمرده نمى‏شود. بنا بر این، در صورت شک و اختلاف قرائات باید آنچه مورد اختلاف است، تکرار شود تا یقین حاصل گردد که تکلیف الهى انجام شده است. مثلاً در آیه مورد بحث باید نمازگزار، هم «مالِکِ یَومِ الدّینِ» بخواند و هم «مَلِکِ یَومِ الدّین».

این به حسب قاعده اوّلیه است؛ امّا با توجّه به این که اهل‏ بیت علیهم السلام قرائت‏هاى معاصر خود را تقریر کرده‏اند و نه‏تنها اعتراضى، از آنان به ما نرسیده است، بلکه با جملاتى مانند «اِقرَأ کَما یَقرَأُ النّاسُ؛^۵ همان گونه که مردم می‏خوانند، [قرآن] بخوان» و