209
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

کُلُّها، کانَ حَیّاً بِلا حَیاةٍ حادِثَةٍ، وَ لا کونٍ مَوصوفٍ، وَ لا کیفٍ مَحدودٍ، وَ لا أینٍ مَوقوفٍ عَلَیهِ، وَ لا مَکانٍ جاوَرَ شَیئاً؛ بَل حَیُّ یُعرَفُ، وَ مَلِکٌ لَم یَزَل، لَهُ القُدرَةُ وَ المُلکٌ، أنشَأَ ما شاءَ حینَ شاءَ بِمَشیئَتِهِ.

۰.پروردگار خجسته و والای من، همیشه بدون زندگى [نوپدید یا زائد بر ذات] زنده بوده است... و قبل از ایجاد چیزى، فرمان‏رواى تواناست و بعد از ایجاد آن چیز، فرمان‏روایی چیره است. وجودش چگونگى و حالت ندارد و داراى مکان و اندازه نیست و به وسیله چیزى که شبیه او باشد، شناخته نمى‏شود و از ماندگاری طولانی‏، فرتوت و از چیزى مد‏هوش نمى‏گردد؛ بلکه همه اشیا از هراس او مد‏هوش مى‏شوند.

۰.او زنده است بدون زندگى‏اى نوپدید [و عطا شده] و وجودى قابل توصیف، و کیفیتی تعریف‏پذیر، و مکانی نیازمند به آن و یا مکانى نزدیک به آن؛ بلکه زنده‏اى است که شناخته مى‏شود و فرمان‏روایی است که همیشه توانایى و فرمان‏روایی دارد و آنچه را خواست، در زمانى که خواست، با خواسته‏اش [و نه با چیزی دیگر] پدید آورد.۱

همچنین در صحیفه سجّادیه از امام زین‏ العابدین علیه السلام آمده که خطاب به خداوند سبحان مى‏فرماید:

۰.یا مَن لا تَنتَهی مُدَّةُ مُلکِهِ!۲

۰.اى کسى که زمان فرمان‏روایی‏اش را پایانی نیست!

۵. ظهور در قيامت

حکمت الهى، ایجاب کرده که انسان‏ها خود را در دنیا مالک و مَلِک بپندارند و حتّى بر خلاف خواست تشریعى خداى سبحان فرمان‏روایی کنند؛ امّا در قیامت، مالکیتِ حقیقى خداوند سبحان، آشکار خواهد شد و بدین جهت در سوره فاتحه، خداوند به عنوان (مٰالِكِ یَوْمِ ٱلدِّینِ) توصیف شده است.

1.. الکافی: ج۱ ص۸۸ ح۳.

2.. الصحیفة السجّادیة: ص۳۵ دعای ۵.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
208

نامید، [یک نام‏گذاری محض نبود؛ بلکه] خواست حقیقت آن را بر اساس حکمت، موجود کند. پس آفریده‏ها را آفرید و به آنها امر و نهى کرد تا حقیقت این نام و معناى فرمان‏روایی تحقّق یابد. مُلک چهار رویه دارد: توانایى، هیبت، سلطه و امر و نهى.

۰.امّا در مورد توانایى [خداوند متعال]، این سخن اوست: (سخن ما به چیزى که [پدید آمدن] آن را اراده می‏کنیم، تنها این است که بِدان ‏مى‏گوییم: باش! بی ‏درنگ خواهد بود). این، توانایىِ کاملى است که دارنده آن، نیازى به بکارگیری دیگر چیزها ندارد؛ بلکه آنها را هر گونه که بخواهد، پدید مى‏آورد و براى آفرینش چیزى، نیازمند اندیشیدن نیست؛ بلکه هر گونه آن را بخواهد، آن همان گونه که خواسته، با حکمت کامل، پدید مى‏آید و با یک سخن و با چیرگى تمام، همه را تدبیر می‏کند و بدین سان از آفریده‏هایش متمایز می‏گردد.

۰.سپس امر و نهى را تمام کننده پایه‏هاى فرمان‏روایی خویش و کامل ‏کننده آن قرار داد؛ زیرا امر و نهى، مقتضى پاداش و کیفر و ترس و امید و هراس اند و بقاى آفریدگان با امر و نهى است و با این دو، ستودگی و نکوهیدگی آنان، درست مى‏شود و فرمان‏بُردار از نافرمان، باز شناخته مى‏شود و اگر امر و نهى نبودند، فرمان‏روایی، شُکوه و زیبایى و نظام‏مندى نداشت و پاداش و کیفر، لغو و بى‏معنا مى‏شدند. چنین است تبیین همه نام‏هایى که خداى سبحان براى خویش برگزیده است.

۴. ازلى و ابدى بودن

چهارمین خصوصیت مالکیت الهى، این است که ازلى و ابدى است، بدین معنا که پیش از آن که چیزى را بیافریند، از ازل تا ابد، مالکیت او تداوم داشته و خواهد داشت. امام باقر علیه السلام در این باره مى‏فرماید:

۰.إِنَّ رَبّی - تَبارَک وَ تَعالی - کانَ وَ لَم یَزَل حَیّاً بِلا حَیاةٍ... وَ مَلِکاً قادِراً قَبلَ أن یُنشِئَ شَیئاً، وَ مَلِکاً جَبّاراً بَعدَ إنشائِهِ لِلکوَنِ. فَلَیسَ لِکونِهِ کَیفٌ، وَ لا لَهُ أینٌ، وَ لا لَهُ حَدٌّ، وَ لا یُعرَفُ بِشَیءٍ یُشبِهُهُ، وَ لا یَهرَمُ لِطولِ البَقاءِ، وَ لا یصعَقُ لِشَیءٍ، بَل لِخَوفِهِ تَصعَقُ الأَشیاءُ

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2166
صفحه از 687
پرینت  ارسال به