تفسیر آیه چهارم

( مالِكِ یَومِ الدّینِ)

([خدای] فرمان‏روای روز پاداش و کیفر )

در آیات قبل، «ربوبیّت» مطلق الهی، در پرتو «رحمت عام» و «رحمت خاصّ» او تبیین گردید. در این آیه چهارمین صفت از اوصاف باری‏ تعالی که مقتضای ربوبیّت اوست، یعنی «مالکیت» بررسی می‏گردد.

در حقیقت، این چهار صفت یعنی: «ربوبیّت»، «رحمت عام»، «رحمت خاص» و «مالکیت»، از یک سو، دلیل اختصاص حمد و ستایش به مقام ربوبی‌اند - که تبیین شد - و از سوی دیگر، برهان اختصاص عبادت به حضرت حق تعالی هستند که در تفسیر آیه پنجم خواهد آمد.

اینک، تفسیر آیه چهارم ضمن چهار مبحث ارائه می‏گردد.

مبحث اوّل: معناشناسی (مالِكِ)

مسائلی که در این مبحث بررسی می‏شوند، عبارت‏ اند از: واژه‏پژوهی «مالک»، انواع مالکیت، کاربردهای «مالک» در قرآن، ویژگی‏های مالکیت الهی، مالکیت انسان در طول مالکیت خداوند، برکات عقیده به مالکیت الهی و چگونگی قرائت (مَالِكِ) در سوره حمد.

واژه‏پژوهی «مالک»

واژه «مالک» اسم فاعل، واژه «مَلِک» صفت مشبّهه و واژه «ملیک» صفت مشبّهه یا صیغه مبالغه^۱ است. این سه نام، برگرفته از ریشه «م ل ک» اند و بر