حکمت تکرار «رحمان» و «رحیم» در قرآن
تکرار این دو صفت در سراسر قرآن، ممکن است اشاره به این نکته معرفتی باشد که جهان، دارای دو مبدأ خیر و شر نیست؛ بلکه سراسر هستى، مظهر «رحمانیت» یا «رحیمیت» خداست. بنا بر این، اگر شرّى در زندگى به انسان برسد، نتیجه کارهاى خود اوست.۱ از این رو، هیچ شرّى را نمىتوان به خداوند سبحان نسبت داد، چنان که امام صادق علیه السلام توصیه فرموده که نمازگزار پس از تکبیر پنجم از تکبیرهاى مستحبّ قبل از شروع نماز بگوید:
۰.اللّٰهُمَّ أنتَ المَلِکُ الحَقُّ لا إلٰهَ إلّا أنتَ... الخَیرُ فى یَدَیکَ، وَ الشَّرُّ لَیسَ إلَیکَ.۲
۰.خدایا! تو پادشاه حقّى. معبودى جز تو نیست... خیر، در دستان توست؛ ولى شر به تو منسوب نیست.
در حدیث معتبر دیگرى از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:
۰.مَن زَعَمَ أنَّ اللّٰهَ یَأمُرُ بِالفَحشاءِ فَقَد كَذَبَ عَلَى اللّٰهِ، وَ مَن زَعَمَ أنَّ الخَیرَ وَ الشَّرَّ إلَیهِ فَقَد كَذَبَ عَلَى اللّٰهِ.۳
۰.هر که گمان کند که خداوند به بدى فرمان مىدهد، به یقین بر خدا دروغ بسته است و هر که گمان کند که خیر و شر [هر دو] به او منسوب اند، به یقین [باز هم] بر خدا دروغ بسته است.
نکته شایان توجّه، این که: «شر»، منسوب به خداى سبحان نیست؛ ولى مخلوق اوست و از این روست که در حدیث قدسى آمده است:
۰.إنَّ اللّٰهَ یَقولُ: أنَا اللّٰهُ لا إلٰهَ إلّا أنَا، خالِقُ الخَیرِ وَ الشَّرِّ، وَ هُما خَلقانِ مِن خَلقى.۴
