کلمه «عالَم» گاه به معناى همه آفریدهها و گاه به نوعى از آفریدهها اطلاق مىشود؛ زیرا هر یک از آنها علاوه بر این که نشانه آفریدگار خود هستند، ویژگىهایى دارند که آنها را از دیگران متمایز مىنماید. در این باره چند نکته شایان توجّه است:
یک. برخى از واژهشناسان، «عالَم» را برگرفته از «عِلم» دانستهاند.
دو. «عالَم» اسم جمع است و مفرد ندارد و به معناى همه آفریدهها یا مجموعهای خاص از آنهاست.
سه. جز «عالَمون»، هیچ لفظى به وزن «فاعَل» با «واو» و «نون» جمع بسته نشده است.
چهار. گاه «عالَم» به مجموعهاى از موجودات گوناگون که در خصوصیتى مشترک اند مانند عالَم انسان، عالَم حیوان، و عالَم فرشته، اطلاق مىشود.
پنج. با توجّه به این که جمع مذکّر سالم، غالباً به عقلا اختصاص دارد، برخى بر این باورند که جمع بستنِ «عالَم» به «عالَمین» از باب تغلیب است.
* کاربرد «عالَمین» در قرآن: کلمه «عالَمین» در قرآن، ۷۳ بار آمده که از این تعداد، ۴۲ بار در قالب «ربّ العالمین» است. مصادیق «عالَمین» در این کتاب آسمانى، عبارت اند از: یک. انسانهایى که در یک مقطع زمانى زندگى کردهاند، دو. مطلق انسانها، سه. انس و جن، چهار. آسمانها و زمین و آنچه میان آنهاست، پنج. مطلق آفریدهها.
* مراد از «عالَمین» در سوره حمد: در آیه دوم این سوره و سایر آیاتى که واژه «عالَمین» مضاف إلیه «ربّ» واقع شده، ظاهراً مراد از «عالمین» مطلق آفریدههاست. قرائنى که این نظر را تأیید مىکنند، عبارت اند از:
یک. واژهشناسان، «عالَم» را به معناى همه آفریدهها دانستهاند. گستره ربوبیّت الهى نیز شامل همه آفریدههاست. بنا بر این، استعمال این لفظ در نوع خاصّى از آفریدهها نیاز به قرینه دارد.
