این سخن، بدان معناست که در نظام خلقت، هر پدیده‏اى ویژگى‏هاى خاصّ خود را دارد که منطبق با حکمت و هدف آفرینش آن است و این هماهنگى، نشانه‏اى روشن از ربوبیّت خداوند حکیم و یکتاست.

امام صادق علیه السلام در روایت معروف به «توحید مفضّل»، هنگامى که ویژگى‏هاى متناسب با خلقت پرندگان را بر مى‏شمارد، در باره این بُعد از ابعاد ربوبیّت الهى مى‏فرماید:

۰.تَأَمَّل - یا مُفَضَّلُ - جِسمَ الطّائِرِ وَ خِلقَتَهُ؛ فَإِنَّهُ حینَ قُدِّرَ أن یَکونَ طائِراً فِی الجَوِّ خُفِّفَ جِسمُهُ وَ اُدمِجَ خَلقُهُ؛ فَاقتُصِرَ بِهِ مِنَ القَوائِمِ الأَربَعِ عَلَى اثنَتَینِ، وَ مِنَ الأَصابِعِ الخَمسِ عَلیٰ أربَعٍ، وَ مِن مَنفَذَینِ لِلزِّبلِ وَ البَولِ عَلیٰ واحِدٍ یَجمَعُهُما. ثُمَّ خُلِقَ ذا جُؤجُؤٍ مُحَدَّدٍ لِیَسهُلَ عَلَیهِ أن یَخرِقَ الهَواءَ کَیفَما أخَذَ فیهِ کَما جُعِلَ السَّفینَةُ بِهٰذِهِ الهَیئَةِ لِتَشُقَّ الماءَ وَ تَنفَذَ فیهِ، وَ جُعلَ فی جَناحَیهِ وَ ذَنَبِهِ ریشاتٌ طِوالٌ مِتانٌ لِیَنهَضَ بِها لِلطَّیَرانِ، وَ کُسِیُّ کلُّهُ الرّیشَ لِیُداخِلَهُ الهَواءُ فَیُقِلَّهُ. وَ لَمّا قُدِّرَ أن یَکونَ طُعمُهُ الحَبَّ وَ اللَّحمَ یَبلَعُهُ بَلعاً بِلا مَضغٍ نُقِصَ مِن خَلقِهِ الأَسنانُ، وَ خُلِقَ لَهُ مِنقارٌ صُلبٌ جاسٍ یَتَناوَلُ بِهِ طُعمَهُ؛ فَلا یَنسَجِحُ مِن لَقطِ الحَبِّ، وَ لا یَتَقَصَّفُ مِن نَهشِ اللَّحمِ. وَ لَمّا عُدِمَ الأَسنانَ وَ صارَ یَزدَرِدُ الحَبَّ صَحیحاً وَ اللَّحمَ غَریضاً؛ اُعینَ بِفَضلِ حَرارَةٍ فِی الجَوفِ تَطحَنُ لَهُ الطُّعمَ طَحناً یَستَغنی بِهِ عَنِ المَضغِ، وَ اعتَبِر ذٰلِکَ بِأَنَّ عَجَمَ العِنَبِ وَ غَیرِهِ یَخرُجُ مِن أجوافِ الإِنسِ صَحیحاً، وَ یُطحَنُ فی أجوافِ الطَّیرِ لا یُریٰ لَهُ أثَرٌ! ثُمَّ جُعِلَ مِمّا یبیضُ بَیضاً وَ لا یَلِدُ وِلادَةً؛ لِکَیلا یَثقُلَ عَنِ الطَّیرانِ؛ فَإِنَّهُ لَو کانَتِ الفِراخُ فی جَوفِهِ تَمکُثُ حَتّیٰ تَستَحکِمَ لأَثقَلَتهُ وَ عاقَتهُ عَنِ النُّهوضِ وَ الطَّیَرانِ، فَجُعِلَ کُلُّ شَیءٍ مِن خَلقِهِ مُشاکِلاً لِلأَمرِ الَّذی قُدِّرَ أن یَکونَ عَلَیهِ.^۱

۰.اى مفضّل! در بدن پرنده و آفرینش او بیندیش که چون تقدیر شده که در هوا

درست گفتى. سومین [نعمت] چیست؟

پاسخ داد:

۰.أن أنشَأَنی، فَلَهُ الحَمدُ فی أحسَنِ صورَةٍ وَ أعدَلِ تَركیبٍ.

۰.این که خدا - که ستایش، ویژه اوست - مرا در نیکوترین شکل و معتدل‏ترین ترکیب، پدید آورد.

فرمود:

۰.صَدَقتَ.^۱

۰.درست گفتى.

۶. ويژگى‏هاى متناسب با حکمت آفرينش

از جمله جلوه‏های ربوبیّت الهى، این است که هر یک از پدیده‏هاى گوناگون در جهان آفرینش، ویژگى‏هایى را متناسب با حکمت و هدف آفرینش خود دارند. از کوچک‏ترین ذرّات اتم تا بزرگ‏ترین کُرات آسمان، و انواع موجودات زنده و بى‏جان، همه، ویژگى‏هایى دارند که بدون آن ویژگی‏ها، هدفِ خلقتشان، تحقّق نمى‏یابد.

این ویژگى، نخستین نکته‏اى است که موسى علیه السلام براى معرّفى «ربّ» به فرعون بیان کرد. هنگامى که فرعون خطاب به موسى علیه السلام و برادرش هارون گفت: (فَمَنْ رَبُّكُمٰا یٰا مُوسىٰ؛^۲ ای موسى! پروردگار شما دو نفر کیست؟)، موسى علیه السلام پاسخ داد:

۰.(رَبُّنَا ٱلَّذِى أَعْطَیٰ كُلَّ شَىْ‏ءٍ خَلْقَهُ.^۳

۰.پروردگار ما، همان کسى است که به هر موجودى، آنچه را که لازمه آفرینش اوست، داده است).