137
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

انجام مى‏دهد، برتر و بزرگ‏تر است. براى مثال در روایتى از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

۰.ما أنعَمَ اللّٰهُ عَلیٰ عَبدٍ فَحَمِدَ اللّٰهَ عَلَیها، إلّا كانَ ذٰلِکَ الحَمدُ أفضَلَ مِن تِلکَ النِّعمَةِ وَ إن عَظُمَت.۱

۰.خداوند به هر بنده‏اى که نعمتى دهد و او خدا را برای آن، ستایش کند، آن ستایش، برتر از خود آن نعمت است، هر چند آن نعمت، بزرگ باشد.

همچنین امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

۰.ما أنعَمَ اللهُ عَلیٰ عَبدٍ بِنِعمَةٍ - بالِغَةً ما بَلَغَت - فَحَمِدَ اللهَ عَلَیها، إلّا كانَ حَمدُهُ لِلهِ أفضَلَ مِن تِلکَ النِّعمَةِ وَ أعظَمَ وَ أوزَنَ.۲

۰.خداوند به هر بنده‏اى نعمتى دهد - هر چه و هر اندازه که باشد - و او خدا را برای آن ستایش کند، این ستایش او براى خدا، برتر و بزرگ‏تر و سنگین‏تر از خود آن نعمت است.

امام رضا علیه السلام نیز فرموده است:

۰.مَن حَمِدَ اللهَ عَلَى ‏النِّعمَةِ فَقَد شَكَرَهُ، و كانَ الحَمدُ أفضَلَ مِن ‏تِلکَ النِّعمَةِ.۳

۰.هر کس خدا را بر نعمتش بستاید، بی‏ گمان، از او سپاس‏گزارى کرده و این ستایش، برتر از خود آن نعمت است.

شاید در نگاه نخست، تصوّر شود که این احادیث، گویاى آن ‏اند که ستایش انسان، نه‏تنها با نعمت‏هاى الهى برابرى مى‏کند، بلکه بر آن برترى دارد. به عبارت دیگر، انسان با ستایش خدا، از او طلبکار مى‏شود. از این رو، برخى از محقّقان، در تبیین این احادیث، دو احتمال را ذکر کرده‏اند:

1.. المعجم الکبیر: ج۸ ص۱۹۳ ح۷۷۹۴.

2.. ثواب الأعمال: ص۲۱۶ ح۱.

3.. الکافی: ج۲ ص۹۶ ح۱۳.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
136

«الحَمدُ لِلّٰهِ» ثَمَنُ كُلِّ نِعمَةٍ.۱

۰.ستایش خدا، بهاى هر نعمتى است.

با عنایت به آنچه پیش از این در تفسیر حمد گذشت، در باره این ویژگى، دو نکته گفتنى است:

یک. هنگامى که ستایش خداى سبحان با معرفت بر زبان جارى مى‏شود، وظیفه زبان در سپاس‏گزارى تحقّق مى‏یابد؛ امّا ستایش زبانى، تنها بخشى از بهاى نعمت‏هاى الهى است و براى پرداخت بهاى نعمت‏ها، سپاس‏گزارى عملى نیز ضرور است.

دو. بهایى که انسان با سپاس‏گزارى زبانى و عملى در برابر نعمت‏هاى الهى پرداخت مى‏کند، بهایى در حدّ توان اوست، و گرنه سپاس‏گزارى واقعى از مُنعِم حقیقى، براى بنده مقدور نیست؛ زیرا از یک سو نعمت‏هاى الهى شمارش‏پذیر نیستند و از سوى دیگر، به جا آوردن شکر نعمت، خود، نعمتى برتر و بزرگ‏تر است. بنا بر این، حمد الهى در برابر نعمت‏هاى او، بهایى است در حدّ توان انسان که خداى سبحان هم از سرِ لطف و کَرَم، آن را مى‏پذیرد، چنان که در حدیث قدسى آمده که خداوند به ایّوب علیه السلام وحى کرد:

۰.إنّى رَضیتُ الشُّكرَ مُكافَأَةً مِن أَولِیائى.۲

۰.من در برابر نعمت‏هایم به شکرگزارى دوستانم راضى شدم.

۹. برتر از نعمت

یکى دیگر از ویژگى‏هاى حمد، که در احادیث فراوانى بر آن تأکید شده، این است که نعمت‏هاى الهى هر قدر بزرگ باشند، ستایشى که انسان در برابر آنها

1.. الدرّ المنثور: ج۱ ص۳۲.

2.. المحجّة البیضاء: ج۷ ص۱۴۳.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2322
صفحه از 687
پرینت  ارسال به