کس مایل باشد، میتواند از رحمت او بهره بیشتری ببرد.
سه. بنیاد همه مهربانیها، یعنی رحمت خداوند، اصل و ریشه همه رحمتهاست و مهربانی هر مهربان، ریشه در رحمت او دارد.
چهار. دروازه حق بودن، یعنی بدون رحمت الهی و توفیق ناشی از آن، هیچ کس نه میتواند حق را تشخیص دهد و نه میتواند آن را به کار برد.
پنج. پیشتر بودن بر غضب، یعنی در نظام تکوین و تشریع، اصالت و تقدّم با رحمت است؛ زیرا خداوند سبحان، به هیچ کس از ابتدا غضب نمیکند و کیفر نمیدهد؛ بلکه مجازات و کیفر او، ویژه کسانی است که رحمت او را نپذیرند یا از آن سوﺀ استفاده کنند. در این صورت، حکمت الهی اقتضا میکند که غضب و مجازات او، آنان را فرا گیرد.
تفسیر روایی (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ)
* این آیه را دو گونه میتوان تفسیر کرد: یکی به عنوان سخن خدا در آغاز کتاب خود. در این صورت، آیه بدین معناست که آفریدگار جهان میفرماید: آغاز میکنم کتاب خود را با [برترین نام یعنی] «اللّٰه» [و برجستهترین صفات خودم یعنی] «رحمان» و «رحیم».
و دیگری به عنوان سخنی که خداوند سبحان به پیامبر صلی الله علیه و آله و پیروان قرآن تعلیم فرمود. در این صورت، آیه بدین معناست که آفریدگار جهان میفرماید: بگو: «آغاز میکنیم» یا «یاری میجویم» از خداوند رحمان و رحیم.
* در روایات اهل بیت علیهم السلام سه معنا برای صورت دوم بیان شده است:
یک. نشان خدا برخود نهادن: گفتن «بسم اللّٰه» در آغاز کارها، نهتنها به کار، رنگ خدایی میدهد، بلکه گوینده آن نیز صِبغه الهی پیدا میکند و آیت و نشانه خداوند سبحان میشود.
