«رحیم» آمده، معادل آنهاست. با این حال مى‏توان گفت: ترجمه هشتم، نزدیک‏ترین معادل براى معناى لغوى این واژه‏هاست.

ظاهراً به دلیل این که نمى‏توان معادل دقیقى براى تک‏واژه‏هاى «بسمله» یافت، برخى مفسّران،^۱ آن را ترجمه نکرده‏اند و برخى به تعبیرهایى مانند آنچه در بند نهم و دهم آمده، اکتفا کرده‏اند.

چکیده تفسیر آیه یکم

تفسیر (بِسمِ)

* واژه‏پژوهی «اسم»: کلمه «اسم» برگرفته از مادّه «س م و» به معنای علو و رفعت است و چه بسا از اصل بعید خود - که با آن، پیوند اشتقاقی کبیر دارد، یعنی «و س م» به معنای علامت و نشانه - نیز تأثیر معنایی پذیرفته است. در این باره دو نکته شایان توجّه است:

یک. تفاوت اسم و صفت: «اسم» ناظر به ذات شیء و «صفت» ناظر به حالت و هیئت آن است.

دو. اسما و صفات الهی: اسم و صفت در مورد خداوند سبحان به یک معنا به کار رفته‏اند. مثلاً «سمیع» و «بصیر» گاه به عنوان صفت و گاه به عنوان اسم الهی معرّفی شده‏اند.

* متعلّق «بسم»: مناسب‏ترین فعل برای تقدیر متعلّق جار و مجرور در «بسم»، فعلی است که بر ابتدا و آغاز دلالت داشته باشد، مانند: «أبتَدِئُ بسم اللّٰه» یعنی: به نام خدا آغاز می‏کنم.

* معنای «باء» در «بسمله»: «باء» در «بسمله» متعلّق به فعل «أبتدئُ» است. در صورتی که این فعل، صادر شده از انسان باشد، «باﺀ» به معنای مصاحبت یا

است. نمونه‏هایى از ترجمه‏هاى فارسى این آیه از این قرار است:

۱. به نام خداى بخشاینده مهربان.^۱

۲. به نام خداى مهربان بخشاینده.^۲

۳. به نام خداى بخشاینده بخشایشگر.^۳

۴. به نام خداوند رحمتگر مهربان.^۴

۵. به نام خداى بى‏اندازه بخشاینده بسیار مهربان.^۵

۶. به نام خداوند بخشنده مهربان.^۶

۷. به نام خداوند بخشنده بخشایشگر.^۷

۸. به نام خداى گسترده‏مهرِ مهرورز.^۸

۹. به نام خدایى که هم رحمتى عام دارد و هم رحمتى خاص به نیکان.^۹

۱۰. به نام خداى رحمان رحیم.^۱۰

با در نظر گرفتن آنچه در تفسیر مفردات «بسمله» بیان شد، با یک بررسى ساده در مى‏یابیم که ترجمه‏هاى یاد شده، یا اساساً ترجمه نیستند، مانند متن نهم و دهم، و یا این که نمى‏توانند معادل‏هاى دقیقى براى مفردات «بسمله» باشند؛ زیرا نه «خدا» معادل «اللّٰه‏» است و نه آنچه در تبیین واژه‏هاى «رحمٰن» و