با گزارش جریان سرپیچی ابلیس از فرمان سجده بر آدم علیه السلام و اخراج او از جوار قرب الهی آغاز می‏شود. در نتیجه شیطان تصمیم می‏گیرد بنی آدم را گم‏راه کند. خداوند سبحان به آدم و همسرش حوّا دستور می‏دهد مواظب فریبکاری‏های شیطان باشند و نزدیک «شجره ممنوعه» نشوند. از این جا وسوسه‏ها و فریبکاری‏های شیطان آغاز می‏گردد و آدم و همسرش را در دام نخستین دروغ و فریبکاری خود گرفتار می‏کند:

۰.(فَوَسْوَسَ لَهُمَا ٱلشَّیطَانُ لِیُبْدِىَ لَهُمَا مَاوُرِىَ عَنْهُمَا مِن سَوْآتِهِمَا وَ قالَ مَا نَهَاكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةِ إِلّٰا أَن تَكُونَا مَلَكَینِ أَوْ تَكُونَا مِنَ ٱلْخَالِدِینَ * وَ قَاسَمَهُمَا إِنِّى لَكُمَا لَمِنَ ٱلنَّاصِحِینَ.^۱

۰.پس شیطان، آن دو را وسوسه کرد تا شرمگاهشان را که از آنان پوشیده بود، در نظرشان نمایان سازد و گفت: «پروردگارتان شما را از این درخت باز نداشت مگر براى آن که مبادا دو فرشته شوید یا جاویدان باشید» * و براى آن دو، سوگند خورد که: «بی‏ گمان، من خیرخواه شمایم»).

شیطان برای آراستن و نیکو جلوه دادن استفاده از «شجره ممنوعه» چند دروغ گفت که هر یک آنها نیز شیوه‏ای برای فریبکاری است:

دروغ اوّل: خداوند، شما را از خوردن این شجره منع نکرده است.

در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده که شیطان به آدم و حوّا گفت:

۰.(ما نَهاكُما رَبُّكُما عَنْ هٰذِهِ الشَّجَرَةِ)^۲ وَ إِنَّمَا ینهَاكُمَا أَن تَقرَبَا غَیرَهَا.^۳

۰.(پروردگارتان شما را از این درخت باز نداشت)؛ بلکه شما را از نزدیک شدن به غیر آن باز داشت.

۱. دروغگویی

می‏توان گفت بهترین و کاراترین ابزارِ اِضلال، دروغگویی است. به همین جهت، در روایات اهل‏ بیت علیهم السلام دروغ، کلید همه شرور نامیده شده است. در روایتی از امام عسکری علیه السلام آمده است:

۰.جُعِلَتِ الخَبائِثُ فی بَیتٍ، وَ الكَذِبُ مَفاتیحُها.^۱

۰.همه پلیدى‏ها در خانه‏اى نهاده شد و کلید آن، دروغ است.

به دلیل کارآمد بودن این ابزار، همه گم‏راهگران جن و انس، از آن، نهایت بهره‏برداری را می‏برند.

یکی از شگردهای خطرناک شیطان و انسان‏های شیطان‏صفت، وعده‏های فریبنده و دروغ است که در شماری از آیات قرآن به آن اشاره شده است:

۰.( یَعِدُهُمْ وَیُمَنِّیهِمْ وَمَا یَعِدُهُمُ ٱلشَّیْطَانُ إِلَّا غُرُورًا.^۲

۰.به آنان وعده مى‏دهد و آنان را در آرزو مى‏افکند و شیطان جز وعده فریبنده به آنان نمی‏دهد).

و نیز:

۰.(وَعِدْهُمْ وَ مَا یَعِدُهُمُ ٱلشَّیْطَانُ إِلَّا غُرُورًا.^۳

۰.به آنها وعده بده و شیطان جز وعده فریبنده، به آنان نمی‏دهد).

در قرآن، نمونه‏های متعدّدی از وعده‏های فریبنده‏ای که موجب گم‏راهی انسان گردیده، به منظور تنبّه‏آفرینی ارائه شده است:

نمونه اوّل: آیاتی که با بیان نخستین فریبکاری ابلیس، به مردم هشدار می‏دهند که مبادا فریفته فریبکاری‏های شیطان و انسان‏های شیطان‏صفت شوند. این آیات