571
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

بدین گونه براى هر پیامبرى، دشمنى از شیطان‏هاى انس و جن بر گماشتیم. برخى‏شان به برخى دیگر پنهانی گفتار پوچ آراسته القا می‏کردند تا فریب دهند و اگر پروردگار تو مى‏خواست، چنین نمى‏کردند. پس آنان را با آنچه بر مى‏بافند، وا گذار).

گفتنى است که شیاطین انس یا انسان‏هاى شیطان‏صفت نیز به دو گروه تقسیم مى‏شوند: رهبران فاسد دینى و رهبران فاسد سیاسى. اینک، توضیحی کوتاه در باره این سه گروه:

یک. شياطين جن

شیاطین جن، عبارت اند از: ابلیس، فرزندان۱ و یاران او از جنسِ جن. هنگامى که ابلیس در نتیجه سرپیچى از فرمان الهىِ سجده بر آدم علیه السلام، استحقاق ضلالت کیفرى یافت و از درگاه قرب ربوبى رانده شد، با کمال گستاخى خطاب به خداوند سبحان گفت:

۰.(قالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیتَنِى لَاُزَینَنَّ لَهُمْ فِى ٱلاَرْضِ وَلَاُغْوِینَّهُمْ أَجْمَعِینَ * إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ ٱلْمُخْلَصِینَ.۲

۰.پروردگارا! به خاطر آن که مرا گم‏راه کردی، بی ‏گمان، [بدی‏ و باطل را] در زمین در نظر آنان مى‏آرایم و همه آنان را گم‏راه می‏کنم، بجز بندگان نابت در میان آنان را).

و گفت:

۰.(وَلَاُضِلَّنَّهُمْ وَلَاُمَنِّیَنَّهُمْ.۳

۰.آنان را سخت گم‏راه و دچار آرزوهاى دور و دراز خواهم کرد).

حکمت الهى ایجاب مى‏کرد که به شیطان و یارانش فرصت داده شود تا

1.. (أَ فَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيٰاءَ مِنْ دُونِی وَ هُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظّٰالِمِينَ بَدَلاً؛ آیا او و فرزندانش را به جای من، اولیای خود انتخاب می‏کنید، در حالی که آنها دشمن شما هستند؟! [فرمان‏برداری از شیطان و فرزندانش به جای اطاعت خدا] چه جای‏گزین بدی است برای ستمکاران! ) (کهف: آیۀ ۵۰).

2.. حجر: آیۀ ۳۹ ـ ۴۰.

3.. نساء: آیۀ ۱۱۹.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
570

اوصاف ویژه‏اى از آنها یاد شده است، مانند: بت‏پرستان،۱ گوساله‏پرستان،۲ پیروان شیطان،۳ کافران،۴ هواپرستان،۵ فاسقان،۶ مجرمان،۷ ظالمان،۸ اُمیّین۹ و حرمت‏شکنان.۱۰ البتّه خطرناک‏ترین اقشار گم‏راه، که بیشترین نقش را در گم‏راه کردن دیگران دارند، دو گروه ‏اند که در قرآن از آنها به عنوان شیاطین جن و انس و دشمنان پیامبران الهى یاد شده است:

۰.(وَکذٰلِكَ جَعَلْنَا لِکلِّ نَبِىٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الْإِنسِ وَ الْجِنِّ یُوحِى بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا یَفْتَرُونَ.۱۱

1.. ( وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُوا مِنْ دُونِ ٱللّٰهِ‏؛ چه کسی گم‏راه‏تر از آن کس که [معبودی] غیر خدا را می‏خواند؟!) (احقاف: آیۀ ۵).

2.. ( وَ اتَّخَذَ قَوْمُ مُوسىٰ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوٰارٌ... وَ لَمّٰا سُقِطَ فِي أَيْدِيهِمْ وَ رَأَوْا أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوا؛ قوم موسی، بعد [از رفتن] او [به میعادگاه خداوند]، از زیورهای خود گوساله‏ای ساختند؛ جسد بی‏جانی که صدای گوساله داشت ... و هنگامی که حقیقت به دستشان افتاد و دیدند گم‏راه شده‏اند) (اعراف: آیۀ ۱۴۸ - ۱۴۹).

3.. ( فَرِيقاً هَدىٰ وَ فَرِيقاً حَقَّ عَلَيْهِمُ ٱلضَّلٰالَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا ٱلشَّيٰاطِينَ أَوْلِيٰاءَ مِنْ دُونِ ٱللّٰهِ؛ و گروهی سزامند گم‏راهی شده‏اند. آنها (شیاطین را به جای خداوند، اولیای خود گرفتند) (اعراف: آیۀ ۳۰).

4.. ( كَذٰلِكَ يُضِلُّ ٱللّٰهُ ٱلْكٰافِرِينَ؛ این گونه خداوند، کافران را گم‏راه می‏سازد) (غافر: آیۀ ۷۴). نیز، ر. ک: ابراهیم: آیۀ ۲ - ۳ و نساء: آیۀ ۱۳۶ و سبأ: آیۀ ۸ و مائده: آیۀ ۱۲ و بقره: آیۀ ۱۰۸.

5.. ( وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوٰاهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ ٱللّٰهِ؛ و چه کس گم‏راه‏تر از آن کس که از هوای نفْس خویش پیروی کرده و هدایت الهی را نپذیرفته است؟!) (قصص، آیۀ ۵۰). نیز، ر. ک: انعام: آیۀ ۱۱۹ و مائده: آیۀ ۷۷ و ص: آیۀ ۲۶ و جاثیه: آیۀ ۲۳.

6.. ( وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِین؛ ولی تنها، فاسقان را با آن گم‏راه می‏سازد) (بقره: آیۀ ۲۶).

7.. ( وَ مٰا أَضَلَّنٰا إِلَّا ٱلْمُجْرِمُونَ؛ امّا کسی جز مجرمان، ما را گم‏راه نکرد) (شعرا: آیۀ ۹۹). نیز، ر. ک: احزاب: آیۀ ۳۶.

8.. ( وَ يُضِلُّ ٱللّٰهُ ٱلظّٰالِمِينَ؛ و خداوند، ستمگران را گم‏راه می‏سازد) (ابراهیم: آیۀ ۲۷). نیز، ر. ک: انعام: آیۀ ۱۴۴ و لقمان: آیۀ ۱۱ و مریم: آیۀ ۳۸ و نوح: آیۀ ۲۴.

9.. ( هُوَ ٱلَّذِي بَعَثَ فِي ٱلْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ... وَ إِنْ كٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلٰالٍ مُبِينٍ؛ او کسی است که در میان جمعیتِ درس نخوانده، رسولی از خودشان بر انگیخت... هر چند پیش از آن در گم‏راهی آشکاری بودند) (جمعه: آیۀ ۲). نیز، ر. ک: آل ‏عمران: آیۀ ۱۶۴ و بقره: آیۀ ۱۹۸.

10.. مانند «اصحاب سبت» که گروهى از بنى ‏اسرائیل بودند که حرمت صید ماهى در روز شنبه را نادیده ‏گرفتند (ر. ک: مجمع‏البیان: ج۳ ص۳۳۳ و الکشّاف: ج۱ ص۶۵۳). نیز، ر. ک: بقره: آیۀ ۶۵ و نساء: آیۀ ۴۷ و ۱۵۴ و اعراف: آیۀ ۱۶۳ و مائده: آیۀ ۶۰.

11.. انعام: آیۀ ۱۱۲.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2566
صفحه از 687
پرینت  ارسال به