راست و روشن مى‏فرماید:

۰.أیُّهَا النّاسُ! لا تَستَوحِشوا فی طَریقِ الهُدىٰ لِقِلَّةِ أهلِهِ، فَإِنَّ النّاسَ قَدِ اجتَمَعوا عَلىٰ مائِدَةٍ شِبَعُها قَصیرٌ وَ جوعُها طَویلٌ... أیُّهَا النّاسُ! مَن سَلَکَ الطَّریقَ الواضِحَ وَرَدَ الماءَ، وَ مَن خالَفَ وَقَعَ فِی التّیهِ.^۱

۰.اى مردم! در [پیمودنِ] راه راست، از اندک بودن رهروانش احساس تنهایى نکنید؛ زیرا مردم بر سفره‏اى [دنیایی] گِرد آمده‏اند که سیری از آن، کوتاه و گرسنگى‏اش طولانى است...‏. اى مردم! آن که راه روشن را پیماید، به آب مى‏رسد و آن که خلاف آن را بپوید، در سرگردانى مى‏افتد.

گفتنى است جهت تبیین مقصود از «ضالّین» در سوره حمد، و تفاوت آن با «مغضوبان» که در ادامه بحث خواهد آمد، آشنایى با کسانى که قرآن آنان را «ضالّ» معرّفى کرده، ضرورى است.

آیاتى را که در آنها به موضوع ضلالت پیشینیان پرداخته شده است، به چند دسته مى‏توان تقسیم کرد:

۱. اقوام گم‏راه

در قرآن، کلمه «قوم»^۲ گاه به گروهى از مردم اطلاق مى‏شود که معاصر برخى از

رَبِّىَ اللهُ)^۱ وَ قالَ: (مَنْ ءَامَنَ وَ مَا ءَامَنَ مَعَهُ إلَّا قَلِیلٌ)^۲ وَ قالَ: (وَ لَكِنَّ أكْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ)^۳ وَ قالَ: (وَ أكْثَرُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ)^۴.^۵

۰.‏اى هشام! خداوند، اکثریت را سرزنش کرد و فرمود: (و اگر از بیشتر کسانى که در زمین هستند، پیروى کنى، تو را از راه خدا گم‏راه مى‏کنند) و فرمود: (و اگر از آنان (کفّار قریش) بپرسى که چه کسى آسمان‏ها و زمین را آفریده است، مسلّماً خواهند گفت: خدا. بگو: ستایش، از آنِ خداست؛ ولى بیشترشان نمى‏دانند) و فرمود: (و اگر از آنان (کفّار قریش) بپرسى که: چه کسى از آسمان، آبى فرو فرستاده و زمین را پس از مرگش به وسیله آن، زنده گردانیده است؟ حتماً خواهند گفت: خدا. بگو: ستایش، از آنِ خداست؛ ولى بیشترشان نمى‏اندیشند).

۰.اى هشام! سپس خداوند، اندک را ستود و فرمود: (و از بندگان من، اندکى سپاس‏گزارند) و فرمود: (و اینها (مؤمنان شایسته‏کار) بس اندک‏ اند) و فرمود: (و یک مرد مؤمن از خاندان فرعون که ایمان خود را نهان مى‏داشت، گفت: آیا مردى را مى‏کشید که مى‏گوید: «پروردگار من، خداست»؟) و فرمود: (کسانى ایمان آوردند و با او (نوح) جز [عدّه] اندکى ایمان نیاورده بودند) و فرمود: (لیکن بیشتر آنان نمى‏دانند) و فرمود: (بیشتر آنان نمى‏اندیشند).

تأکید قرآن و روایات بر نکوهش اکثریت، بدین منظور است که پیروان راستین اسلام ناب، از اندک بودن تعداد خود، احساس غربت و وحشت نکنند^۶ و کثرت را دلیل حقّانیت ندانند، چنان که امام على علیه السلام ضمن توصیه به پیمودن راه