525
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

مخاطب این آیه نیز قوم بنی ‏اسرائیل است. در آیه قبل از آن آمده است:

۰.(یابَنِى إِسْرَائِیلَ قَدْ أَنجَینَاكُم مِّنْ عَدُوِّكُمْ وَ وَاعَدْنَاكُمْ جَانِبَ ٱلطُّورِ ٱلاَیمَنَ وَ نَزَّلْنَا عَلَیكُمُ ٱلْمَنَّ وَٱلسَّلْوَىٰ.۱

۰.اى بنی ‏اسرائیل! ما شما را از چنگال دشمنانتان نجات دادیم و در طرف راست کوه طور، با شما وعده گذاردیم و «مَنّ» و «سَلوىٰ» بر شما نازل کردیم).

در این آیه، خداوند سبحان به سه نعمت بزرگى که بر بنی ‏اسرائیل ارزانى داشته، اشاره کرده است: یکى رهایى از سلطه فرعونیان، دیگرى میعادگاه کوه طور که موسى علیه السلام همراه جمعى از بنی ‏اسرائیل به این میعادگاه رفت و الواح تورات بر او نازل شد، و نعمت سوم، فرود آمدن دو نوع غذاى لذیذ و مطبوع (یکى به نام «مَنّ»۲ و دیگرى به نام «سَلوىٰ»).۳ خداوند سبحان به دنبال این نعمت‏هاى سه‏گانه مى‏فرماید که از روزى‏هاى پاکیزه‏اى که به آنان داده، بخورند؛ ولى در [مصرف] آنها طغیان نکنند که خشم خدا بر آنان فرود می‏آید و هر که خشم خدا بر او فرود آید، بی‏ گمان در [ورطه] هلاکت افتاده است.

1.. طه: آیۀ ۸۰.

2.. «مَنّ» در لغت به گفتۀ بعضى، قطرات کوچکى همچون قطرات شبنم است که بر درختان مى‏نشیند و طعم شیرینى دارد. در بارۀ این که مراد از «منّ» در این آیه چیست، چند نظر وجود دارد: یک. قارچ‏هایى خوراکى بوده که در آن سرزمین مى‏روییده است. روایتى هم در این باره از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است، دو. تمام نعمت‏هایى است که خدا بر بنى اسرائیل «منّت» گذارده است، سه. چیزى مثل تخم گشنیز بوده که شب‏ها در آن سرزمین مى‏ریخته و بنى اسرائیل آن را مى‏کوبیدند و با آن نان درست مى‏کردند، چهار. صمغ و شیرۀ مخصوصى بوده که از درختان بیابان «تیه» بیرون مى‏آمده و بنى ‏اسرائیل از آن استفاده مى‏کردند، پنج. نوعی عسل طبیعى بوده که در کوهستان‏ها و سنگلاخ‏هاى بیابان «تیه» به چشم مى‏خورده است (برگرفته از تفسیر نمونه: ج۱ ص۲۶۲).

3.. «سَلوىٰ» در لغت به معناى آرامش و تسلّى است. برخی گفته‏اند مراد از «سلوىٰ» در این آیه، تمام مواهبى است که مایۀ آرامش آنها مى‏شده است. برخی از مفسّران نیز آن را به معناى «عسل» گرفته‏اند؛ ولى بیشتر مفسّران، آن را نوعی پرنده پُرگوشت به اندازۀ کبوتر دانسته‏اند که از اطراف به طور فراوان به آن سرزمین مى‏آمدند و بنى ‏اسرائیل از گوشت آنها استفاده مى‏کردند (برگرفته از تفسیر نمونه: ج۱ ص۲۶۴).


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
524

با شاهان جبّار، دوستى مى‏کنند و براى آنها هوس‏هایشان را آراسته مى‏نمایند تا از دنیایشان بهره ببرند.

روشن است که دوستى با شاهان جبّار، مصداق اتمّ تولّىِ کفّار و موجب غضب خداوند سبحان است، چنان که منافع مادّى قوم یهود ایجاب مى‏کرد که با سران کفّار پیوند دوستى داشته باشند. بنا بر این، معنای بیان شده در روایت (دوستی با شاهان جبّار) با مفاد ظاهر آیه یاد شده (به غضب آمدن خداوند از دوستی با مطلق کفّار) منافات ندارد. از این رو، قرآن در آیه‏اى دیگر، مسلمانان را از دوستى با مطلق کسانى که مورد غضب الهى هستند - که مصداق آنها نیز قوم یهود است - ، منع کرده و فرموده:

۰.(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الآخِرَةِ كَمَا یَئِسَ الْكُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ.۱

۰.اى کسانى که ایمان آورده‏اید! گروهى را که خداوند بر آنها خشم نموده است، دوست مگیرید، [که] آنها از آخرت نومیدند، همان ‏گونه که کافران از [زنده شدن] مردگان نومیدند).

۸. ناسپاسى نعمت‏های الهی

ناسپاسى در بهره‏گیرى از نعمت‏هاى الهى، یکى دیگر از امورى است که از نظر قرآن، موجب غضب خدا می‏شود:

۰.( كُلُوا مِن طَیَّبَاتِ مَا رَزَقنَاكُم وَ لاَ تَطغَوا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیكُم غَضَبِى وَ مَن یَحْلِلْ عَلَیهِ غَضَبِى فَقَد هَوىٰ.۲

۰.از روزی‏هاى پاکیزه‏اى که به شما داده‏ایم، بخورید و در آن طغیان نکنید، که غضب من بر شما روا می‏شود و هر کس غضبم بر او روا شود، سقوط مى‏کند).

1.. ممتحنه: آیۀ ۱۳.

2.. طه: آیۀ ۸۱.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2521
صفحه از 687
پرینت  ارسال به