51
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

با بهره‏گیرى از رحمت عامّ خداوند سبحان، براى برخوردارى از رحمت خاصّ او زمینه‏سازى کرد.

۲. (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ) در آغاز هر سوره و در ابتداى کتاب الهى، نویدبخش این نکته است که انسان در کارهایش به رحمت خداوند، پشت‏گرم است و صدور رحمت از خداوند سبحان، حتمى و قطعى است و انسان نیز مانند هر پدیده دیگرى به اندازه استعداد خود از رحمت گسترده او برخوردار مى‏شود.

۳. آغاز کارها با نام خدا، مایه جلب رحمت خاصّ او و بهره‏گیرى انسان از یارى الهى در به پایان رساندن درست کارهاست.

۴. آغاز شدن کتاب خدا با «بسمله»، ادب سخن گفتنِ با خداوند سبحان و چگونگی آغاز کردن کارها بویژه کارهای مهم را به پیروان قرآن می‏آموزد.

۵. آغاز کردن کارها با نام خداى سبحان، تنها براى اظهار ادب نیست؛ بلکه به کار، صبغه الهى و رنگ عبودیّت مى‏دهد و موجب برکت کار مى‏شود و انسان در انجام دادن آن، علاوه بر بهره‏گیرى از تلاش، مدیریت و برنامه‏ریزى خود، از امدادهاى ویژه الهى نیز بهره‏مند مى‏شود و بدین ‏سان به کمال و سودآورى افزون‏ترى دست مى‏یابد.

۶. برکات آغاز کردن کار با نام خدا، به تناسب مراتب عبودیّتِ شخص، متفاوت اند و هر چه درجه عبودیّت افزایش یابد، برکت بهره‏گیرى از این نام، بیشتر مى‏شود تا آن جا که اولیاى الهى مى‏توانند با گفتن «بسم اللّٰه الرحمن الرحیم»، روى آب راه بروند، چنان که در مورد عیسى علیه السلام روایت شده است.

۷. حکمت انتخاب «رحمان» و «رحیم» از میان همه صفات الهى در توصیف خداى سبحان در آغاز قرآن و آغاز کارها، ممکن است این باشد که رحمت الهى، مَبدأ و بنیاد همه پدیده‏هاست و همه چیز، جلوه‏گاه مهر و رحمت اوست و قرآن، بزرگ‏ترین جلوه‏گاه رحمت خداوند سبحان است.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
50

«بسم اللّٰه‏» بودن سوره، بدعتى بود که پس از روشن شدن راه هدایت از گم‏راهى، آن را براى توجیه کار معاویه و همسانان اُمَوى تابع وى، ساختند.

ستيز اهل بيت علیهم السلام با بدعت در باره «بسمله»

از احادیث اهل بیت علیهم السلام به روشنى بر مى‏آید که آنان براى اداى تکلیف خود در تبیین احکام الهى و نیز براى حراست از سنّت نبوى صلی الله علیه و آله و ستیز با بدعت حذف «بسمله» یا اِخفات آن، بر بیان حکم واقعى آن، تأکید و اصرار مضاعف داشته‏اند. بنا به نقل تفسیر العیّاشى، امام صادق علیه السلام با لحنى تند و نکوهنده، کسانى را که آشکار کردن (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ) را بدعت مى‏شمردند، مى‏کوبد و مى‏فرماید:

۰.عَمَدوا إلىٰ أعظَمِ آیَةٍ فى كِتابِ اللهِ، فَزَعَمُوا أنَّها بِدعَةٌ إذا أظهَرُوها، وَ هِیَ (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ).۱

۰.باعظمت‏ترین آیه در کتاب خدا را نشانه رفتند و مدّعى شدند که آشکارا گفتن آن، بدعت است. این آیه، همان (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ) است.

به دلیل همین تأکیدها بود که «جَهرِ بسمله»، یکى از شعارهاى اهل بیت علیهم السلام و پیروانشان شمرده شد تا جایى که آنان، این تأکیدها را در حدّ تأکید بر حرمت مى‏گُسارى و مسح بر کفش، مهم دانستند. مؤیّد این سخن، برخى روایات رسیده بر عدم جواز تقیّه در این موارد است.۲

پيام‏ها

۱. قرآن، پیام‏آور مهر و رحمت الهى است و به انسان مى‏آموزد که چگونه مى‏توان

1.. تفسیر العیّاشى: ج۱ ص۲۲.

2.. در روایتی امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: «التَّقیَّةُ دینى وَ دینُ آبائی، إلّا فى ثَلاثٍ: فى شُربِ المُسکِرِ، وَ المَسحِ عَلَى الخُفَّینِ، وَ تَرک الجَهرِ بـِ (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ)؛ تقیّه کردن، آیین من و آیین پدرانم است، مگر در سه چیز: در نوشیدن شراب، مسح کردن [هنگام وضو] بر کفش‏ها، و ترکِ بلند خواندن (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ) [در نماز]» (دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۱۰).

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2310
صفحه از 687
پرینت  ارسال به