449
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

و مضمون، از آنِ خداوند سبحان است و گاه بر اساس وحى غیر قرآنى است که فقط محتوا از خداست و گاه لفظ و محتوا از شخص پیامبر صلی الله علیه و آله است؛ ولى به دلیل مصونیت او از خطا، این بخش از راه‏نمایى‏هاى ایشان نیز همانند ره‏نمودهاى متّکى به وحى، حجّت است.

۳. کتاب خدا

پس از خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله، کتاب خدا مردم را به راه راست هدایت مى‏نماید. در ادامه حدیث امام صادق علیه السلام در این باره آمده است:

۰.ثُمَّ ثَلَّثَ بِالدُّعاءِ إلَیهِ بِکِتابِهِ أیضاً فَقالَ تَبارَکَ وَ تَعالىٰ: (إِنَّ هَذَا الْقُرْءَانَ یَهْدِى لِلَّتِى هِىَ أَقْوَمُ) أَی یَدعو (وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ).۱

۰.و [خداوند] سومین دعوتگر به سوی خود را کتاب خود قرار داد و فرمود: (این قرآن به استوارترین [آیین زندگى]، ره مى‏نماید)، یعنى دعوت مى‏کند (و مؤمنان را بشارت مى‏دهد).

در تبیین مقصود از «صراط مستقیم» توضیح دادیم که یکى از معانى آن، «کتاب خدا» است۲ و نام‏گذارى کتاب خدا به صراط مستقیم از باب نام‏گذاری سبب به نام مسبّب است؛ یعنى کتاب خدا راه‏نماى راه راست و آیین درست زندگى است.

آرى، معرّفى کردن کتاب خدا به عنوان سومین راه‏نماى صراط مستقیم، بدین معناست که بخشى از معارف قرآن براى عموم مردم قابل بهره‏بردارى است و یکایک افراد جامعه مى‏توانند براى یافتن راه درست زندگى از این کتاب آسمانى استفاده کنند، چنان که امیر مؤمنان علیه السلام مى‏فرماید:

1.. الکافى: ج۵ ص۱۳ ح۱.

2.. ر. ک: همین اثر، ص ۳۹۵ (مصداق‏های «صراط مستقیم» / کتاب خدا).


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
448

ایشان را حجّت خویش بر خلق خود قرار داد تا [مردم] بهانه نیاورند که راه‏نمایى براى آنها فرستاده نشده است. پس مردمان را با زبانِ صدق (راستى) به راه حق فرا خواند.

پیش از این توضیح دادیم که یکى از مصداق‏های «صراط مستقیم»، راه پیشوایان بزرگ اسلام است.۱ امام صادق علیه السلام در ادامه روایتى که قسمتى از آن در عنوان پیشین نقل شده، مى‏فرماید:

۰.ثُمَّ ثَنّىٰ بِرَسولِهِ فَقالَ: (ٱدْعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَٱلْمَوْعِظَةِ ٱلْحَسَنَةِ وَ جَٰدِلْهُم بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ)۲... وَ قالَ فی نَبیِّهِ: (وَ إِنَّكَ لَتَهْدِى إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ)۳ یَقولُ: تَدعو.۴

۰.سپس دومین [دعوتگر به سوی خود] را پیامبرش دانسته و فرموده است:‏ ([اى پیامبر!] مردم را با سخنى حکیمانه و اندرزى نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به نیکوترین شیوه، مناظره کن)... و در باره پیامبرش فرمود: (و تو به سوى راه راست هدایت مى‏کنى) یعنى دعوت مى‏کنى.

در روایتى از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمده است که مى‏فرماید:

۰.إنَّ اللهَ‏ بَعَثَنی أدعُو إلىٰ سَبیلِهِ بِالحِکمَةِ وَ المَوعِظَةِ الحَسَنَةِ، فَمَن خَلَفَنى فی ذٰلِکَ فَهُوَ مِنّی وَ أَنا مِنهُ، وَ مَن خالَفَنی فی ذٰلِکَ فَهُوَ مِنَ الهالِکینَ.۵

۰.خداوند، مرا بر انگیخته است تا با سخن حکیمانه و اندرز نیکو به راه او دعوت کنم. پس هر کس در این عرصه جانشین من شد، از من است و هر کس در آن با من مخالفت کرد، از هلاک شدگان است.

گفتنى است که ره‏نمودهاى پیامبر صلی الله علیه و آله گاه بر اساس وحىِ قرآنى است که لفظ

1.. ر. ک: همین اثر، ص ۳۹۶ (مصداق‏های «صراط مستقیم» / راه پیشوایان بزرگ اسلام).

2.. نحل: آیۀ ۱۲۵.

3.. شورا: آیۀ ۵۲.

4.. الکافى: ج۵ ص۱۳ ح۱.

5.. کنز العمّال: ج۶ ص۵۹ ح۱۴۸۳۸.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2578
صفحه از 687
پرینت  ارسال به