(وَ إِنَّكَ لَتَهْدِى إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ * صِرَاطِ ٱللهِ ٱلَّذِى لَهُ مَا فِى ٱلسَّمَاوَاتِ وَ مَا فِى ٱلاَرْضِ أَلاَ إِلَى ٱللهِ تَصِیرُ ٱلْاُمُورُ.^۱

۰.و تو مسلّماً به سوى راه راست، هدایت مى‏کنى * راه خداوندى که تمام آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست. آگاه باشید که همه کارها تنها به سوى خدا باز مى‏گردند).

۰.(وَ إِنَّك لَتَدْعُوهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ.^۲

۰.به یقین، تو آنان را به راه راست دعوت مى‏کنى).

بدیهى است که پیروى از پیامبر صلی الله علیه و آله، چیزى جز عبادت و بندگى خداى یکتا نیست.

بر این اساس، «صراط مستقیم» همان بندگى خداست و راه‏نمایى انبیاى الهى، شاه‏راه رسیدن به آن است و بدین جهت در سوره مبارک «حمد» (الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ) به (صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ) تبیین گردیده است؛ یعنى راه کسانى که خداوند منّان به آنها نعمت بخشیده است که انبیا در صف نخست آن قرار دارند و شهدا و صدّیقان - که اوصیا، مصداق والاى آن هستند - در ردیف آنان قرار گرفته‏اند و دیگران با پیروى از آنها مى‏توانند به معرفت و صحبت و در نهایت به عبادت خدا برسند و از این طریق به قلّه کمالات انسانى صعود نمایند.^۳

تجسّم «صراط مستقیم»

بر پایه روایتی از امام صادق علیه السلام مصداق عینی «صراط مستقیم» در دنیا، امام معصوم در هر دوران، و مصداق عینیِ آن در آخرت، پلی است که روی دوزخ کشیده می‏شود. هر کس در دنیا امام را شناخت و بر اساس ره‏نمودهای او خدا را عبادت کرد، در آخرت می‏تواند از پل دوزخ عبور کند و به بهشت برسد.

کمالات انسانى اند.

بنا بر این، صراط مستقیمى که انسان را به مقصود مى‏رساند، عبادت است و دلیل این که پیشوایان دین، اسلام، کتاب خدا، راه شناخت خدا و راه محبّت خدا به «صراط مستقیم» نامیده شده‏اند، آن است که بدون آنها نمى‏توان به صراط مستقیم، یعنى عبادت و اطاعت خدا دست یافت. از این رو، کتاب خدا، گاه «صراط مستقیم» نامیده شده - چنان که پیش از این اشاره شد -^۱ و گاه، «راه‏نماى راه خدا» و «طریق مستقیم» معرّفى مى‏گردد، مانند این آیه:

۰.( كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْكَ لِتُخْرِجَ ٱلنَّاسَ مِنَ ٱلظُّلُمَاتِ إِلَى ٱلنُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَىٰ صِرَاطِ ٱلْعَزِیزِ ٱلْحَمِیدِ.^۲

۰.[این] کتابى است که بر تو نازل کردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی‏ها[ى شرک و ظلم و جهل] به سوى روشنایى [ایمان و عدل و آگاهى] در آورى؛ به سوى راه [خداوندِ] پیروزمند ستوده).

و در آیه‏ای دیگر آمده است:

۰.(إِنَّا سَمِعْنَا کتَابًا اُنزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِّمَا بَینَ یدَیهِ یهْدِى إِلَى الْحَقِّ وَ إِلَى طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ.^۳

۰.گفتند: ‏اى قوم ما! ما کتابى را شنیدیم که پس از موسى نازل شده است، هماهنگ با نشانه‏هاى کتاب‏هاى پیش از آن، به سوى حق و به راه راست هدایت مى‏کند).

همچنین قرآن کریم، خاتم انبیا صلی الله علیه و آله را راه‏نماى راه خدا و صراط مستقیم معرّفى مى‏نماید: