بزرگترین [نعمت اهل بهشت] است). این، بِدان معناست که لذّتی که اولیای خدا از رضایت و خشنودی الهی دارند، از همه نعمت‏ها و لذّت‏های مادّی بهشت بالاتر است.

و آخرین سخن در این باره، این که: با تأمّل در آثار عبادت از منظر قرآن مشخّص می‏شود که عبادت از آن جهت، حکمت خلقت است که این آثار را به همراه دارد، و حکمت نهایی آفرینش انسان و پری، بهره‏مندی آنان تا سر حدّ امکان، از برکات عبادت است.

مبحث دوم: معناشناسی ( إیّاكَ نَستَعینُ)

مسائلی که در این بخش تبیین می‏گردند، عبارت‏ اند از: واژه‏پژوهی «استعانت»، کاربردهای «استعانت» در قرآن، دلیل حصر «استعانت»، «استعانت» از خدا و استفاده از اسباب، لازمه صداقت در قرائت (إیّاكَ نَعبُدُ و إیّاكَ نَستَعینُ)، صداقت جمعی در حصر «عبادت» و «استعانت»، مبدأ حصر «عبادت» و «استعانت»، پیوستگی توحید و توکّل، برکات حصر «استعانت» و چگونگی بهره‏گیریِ موحّد از اسباب.

واژه‏پژوهی «استعانت»

کلمه «نستعین» فعل مضارع از «استعانت» به معناى «یارى مى‏خواهیم» و از مادّه «ع و ن» به معناى کمک، پشتیبانى و یارى است.

خلیل بن احمد فراهیدى می‏گوید:

۰.تقول: أعنته إعانة و استعنته و استعنت به و عاونته. و قد تعاونّا: أعان بعضنا بعضاً.^۱

۰.می‏گویی: «أعنته إعانة و استعنته و استعنت به و عاونته»، یعنی: او را مدد رساندم مدد رساندنی، و از او کمک گرفتم و یاری‏اش رساندم. و «قد تعاونّا»، یعنی: به همدیگر کمک کردیم.

با تأمّل در این آیات و آیات مشابه آن،^۱ در کنار آیاتی که بر نقش عبادت در ولایت تکوینی دلالت دارند، می‏توان به این نتیجه رسید که از منظر قرآن، انسان با بهره‏گیری از نیروی معنویِ بالاترین مراتب عبادت، به تدریج از توانی برخوردار می‏شود که می‏تواند با عالم غیب ارتباط پیدا کند و به موقعیت نبوّت تشریعی یا انبایی دست یابد.

۸. خشنودی خدا و بهشت جاوید

آخرین و مهم‏ترین ثمره عبادت، خشنودی خداوند متعال و بهره‏مندی ابدی از بهشت جاوید است:

۰.(جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدَ الرَّحْمَانُ عِبَادَهُ بِالْغَیبِ إِنَّهُ کانَ وَعْدُهُ مَأْتِیا.^۲

۰.بهشت‏هایی جاودان که [خداى] رحمان به بندگانش در [جهانِ] نهان، وعده داده است. بی گمان، وعده او آمدنى است).

۰.(یأَیتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِی إِلَی رَبِّك رَاضِیةً مَّرْضِیةً * فَادْخُلِی فِی عِبادِی * وَ ادْخُلِی جَنَّتِی.^۳

۰.اى جان آرمیده! * به سوى پروردگارت باز گرد، تو از او خشنود و او از تو خشنود * پس در جرگه بندگان من در آى * و به بهشتم گام بنه).

این آیات و آیات مشابه تصریح می‏کنند که سعادت و کامیابی همیشگی انسان در گرو عبادت و اطاعت خداوند متعال است. در واقع، سایر آثار عبادت، مقدّمه دستیابی به این پیروزی بزرگ اند. در عین حال، قرآن با صراحت اعلام می‏کند که (و رِضْوَانٌ مِّنَ ٱللهِ أَكْبَرُ؛^۴ و [بهره‏مند شدن از] خشنودی خداوند،