(اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَٰنَهُمْ أَرْبَاباً مِن دُونِ اللهِ.^۱

۰.آنان، احبار و راهبانشان را به جاى خداوند، پروردگاران خویش گرفته‏اند).

هنگامی که آیه یاد شده را به طور کامل قرائت نمود، گفتم: ما آنها را عبادت نمی‏کنیم! فرمود:

۰.أَ لَیسَ یُحَرِّمُونَ ما أَحَلَّ اللَّهُ فَتُحَرِّمُونَهُ وَ یُحِلُّونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَتَستَحِلُّونَهُ‏؟

۰.آیا چنین نیست که آنها حلال خدا را حرام می‏کنند و شما نیز در پی آنها، حرامش می‏شمرید و حرام خدا را حلال می‏کنند و شما نیز حلالش می‏شمرید؟

گفتم: آری. فرمود:

۰.فَتِلکَ عِبادَتُهُم.^۲

۰.این، همان بندگی آنان است.

پنج. پیروى از تمایلات نفسانى نامشروع

قرآن کریم، تمایلات نفسانی را «إله (معبود)» خوانده و اطاعت و پیروی از هوس در برابر فرمان عقل را عبادتِ هوس می‏داند:

۰.(أَ رَءَیْتَ مَنِ اتخَّذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَ فَأَنتَ تَكُونُ عَلَیْهِ وَكِیلاً.^۳

۰.آیا آن کس که هوای [نفس] خود را معبود خویش گرفت، دیدی؟ پس آیا تو کارساز او خواهى بود؟).

در واقع، هوای نفس، ریشه و مبدأ انواع بت‏پرستی‏هاست. از این رو، گفته شده:

این شعر، در واقع، الهام گرفته از این روایت نبوی است:

چهار. اطاعت از شیاطین جن و انس در برابر فرمان خداوند سبحان

از منظر قرآن کریم، اطاعت از کسی که اطاعتش نافرمانی خداوند متعال است و خضوع در برابر او، عبادت او شمرده می‏شود، هرچند فرمانبر، اعتقاد به خداوندیِ فرمان‏روا نداشته باشد. از این رو، فرمانبَری از شیطان را عبادت او می‏نامد:

۰.(لاَ تَعْبُدِ الشَّیْطَٰنَ إِنَّ الشَّیْطَٰنَ كَانَ لِلرَّحْمَٰنِ عَصِیّاً.^۱

۰.از شیطان فرمانبری مکن. شیطان، [خدای] رحمان را عصیانگر است).

همچنین اطاعت از زمامداران جبّار و ستمگر، عبادت آنها خوانده شده است. در روایتی آمده است که امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه (وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَ أَنَابُوا إِلَى اللهِ لَهُمُ الْبُشْرَى؛^۲ کسانی که از عبادت طاغوت دوری کردند و به سوی خدا باز گشتند، بشارت از آنِ آنان است) خطاب به ابو بصیر فرمود:

۰.أَنتُم هُم، وَ مَن أَطاعَ جَبّاراً فَقَد عَبَدَهُ.^۳

۰.شما [پیروان اهل‏ بیت]، همان کسانید. هر کس از حاکم زورگویی اطاعت کند، او را عبادت کرده است.

همچنین اطاعت یهودیان و مسیحیان از احبار و رهبانان^۴ از نگاه قرآن، عبادت آنهاست، هرچند آنان معتقد به الوهیت ایشان نباشند.

عدی بن حاتم می‏گوید: خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسیدم، در حالی که بر گردنم صلیبی از طلا بود. ایشان فرمود: عدی! این بت را از گردنت بیفکن! آن را انداختم. وقتی مجدّداً خدمتش رسیدم، ایشان مشغول خواندن این آیه بود: