آرى، رسولان [و فرشتگان] ما نزد آنها هستند و مى‏نویسند).

در قرآن، پرونده اعمال، گاه «کتاب» نامیده شده است، مانند:

۰.(وَ تَرَى کُلَّ اُمَّةٍ جَاثِیَةً کُلُّ اُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى کتَابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا کنتُمْ تَعْمَلُونَ * هَذَا کتَبُنَا یَنطِقُ عَلَیْکم بِالْحَقِّ إِنَّا کنَّا نَسْتَنسِخُ مَا کنتُمْ تَعْمَلُونَ.^۱

۰.در آن روز، هر امّتى را مى‏بینى [که از شدّت ترس و وحشت] بر زانو نشسته، به سوى کتابش خوانده مى‏شود [و به آنها مى‏گویند:] امروز جزاى آنچه را انجام مى‏دادید، به شما مى‏دهند * این، کتاب ماست که به حق با شما سخن مى‏گوید [و اعمال شما را بازگو مى‏کند]. ما آنچه را انجام مى‏دادید، مى‏نوشتیم).

گاه، از آن به «زُبُر» تعبیر مى‏شود:

۰.(وَ کلُّ شَىْ‏ءٍ فَعَلُوهُ فِى الزُّبُرِ * وَ کُلُّ صَغِیرٍ وَ کبِیرٍ مُّسْتَطَرٌ.^۲

۰.و هر کارى را انجام دهد، در نامه‏هاى اعمالشان ثبت است و هر کار کوچک و بزرگى، نوشته شده است).

گاهی نیز «طائر» نامیده شده است:

۰.(وَ کُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَهُ طَٰئِرَهُ فِى عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کتَابًا یَلْقَاهُ مَنشُوراً.^۳

۰.هر انسانى، اعمالش را بر گردنش آویخته‏ایم و روز قیامت، کتابى براى او بیرون مى‏آوریم که آن را در برابر خود، گشوده مى‏بیند).

ب - نشانه پرونده نیکوکاران

در عرصه محشر، پرونده نیکوکاران را با احترام، به دست راست آنها مى‏دهند:

۰.(فَأَمَّا مَنْ أُوتِىَ كِتَابَهُ بِیمِینِهِ * فَسَوْفَ یحَاسَبُ حِسَابًا یسِیرًا * وَ ینقَلِبُ إِلَىٰ أَهْلِهِ‏مَسْرُورًا.^۴

روزى که روح و ملائکه در یک صف مى‏ایستند و هیچ یک، جز به اذن [خداوندِ] رحمان، سخن نمى‏گوید و [آن گاه که مى‏گوید،] درست مى‏گوید).

نه‏تنها فرشتگان در آن صحنه باید خاموش باشند، بلکه هیچ‏ کس حقّ سخن گفتن ندارد:

۰.( رَّبِّ السَّمَاوَ تِ وَ الأَرْضِ وَ مَا بَیْنَهُمَا الرَّحْمَانِ لَا یَمْلِکونَ مِنْهُ خِطَابًا.^۱

۰.همان پروردگار آسمان‏ها و زمین و آنچه در میان آن دو است، [خداوندِ] رحمان، [در آن روز] هیچ ‏کس حق ندارد بی‏ اجازه او سخنى بگوید [یا شفاعتى کند]).

بر اساس روایتى از امام على علیه السلام، در آن روز، علاوه بر فرشتگان، همه اهل محشر به صف مى‏شوند.^۲

دو. ارائه پرونده اعمال

نخستین مقدّمه محاکمه و داورى، تشکیل پرونده است. پرونده کارهاى نیک و بد و آشکار و نهان همه انسان‏ها در دنیا، توسّط مأموران مخفى الهى تشکیل شده و ارائه آن در عرضه محشر، یکى از جلوه‏هاى فرمان‏روایی مطلق خداى سبحان است. در این جا به چند نکته مهم اشاره می‏کنیم:

الف - ثبت و ضبط اعمال

قرآن کریم در آیات متعدّد و با تعبیرهای مختلف، تأکید کرده است که همه اعمالِ کوچک و بزرگ و آشکار و پنهان انسان در دنیا ثبت و ضبط مى‏شوند:

۰.( أَمْ یَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْوَهُم بَلَى وَ رُسُلُنَا لَدَیْهِمْ یَکتُبُونَ.^۳

۰.آیا آنان مى‏پندارند که ما اسرار نهانى و سخنان درِ گوشى آنان را نمى‏شنویم؟