روى از آنان بگردان [و برخورد با آنان را وا گذار به] روزى که فرا خواننده به چیزى ناشناخته [و هولناک] فرا می‏خواند).

دو. بیرون آمدن مردگان از قبرها به صورت پراکنده

پس از صدور فرمان تجدید حیات، همه مردگان از قبرها خارج و پراکنده مى‏شوند. قرآن کریم در این باره مى‏فرماید:

۰.(خُشَّعًا أَبْصَارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الأَجْدَاثِ کأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُّنتَشِرٌ.^۱

۰.آنان در حالى که چشم‏هایشان از شدّت وحشت به زیر افتاده، همچون ملخ‏های پراکنده از قبرها خارج مى‏شوند).

همچنین در آیه دیگر مى‏فرماید:

۰.(یَوْمَ یَکونُ النَّاسُ کالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ.^۲

۰.روزى که مردم مانند پروانه‏هاى پراکنده خواهند بود).

البتّه این پراکندگى طولى نمى‏کشد.

سه. دسته‏بندی گروه‏های مختلف مردم

مردگان، پس از زنده شدن و خروج از گورها به صورت پراکنده، بلافاصله به سرعت دسته‏بندى و فوج فوج مى‏شوند:

۰.(یَوْمَ یُنفَخُ فِى الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا.^۳

۰.روزى که در صور دمیده مى‏شود و شما فوج فوج [به محشر] مى‏آیید).

مبناى دسته‏بندى مردم در روز جزا، پیشوای آنان است:

۰.(یَوْمَ نَدْعُوا کلَّ اُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ.^۴

یک. نفخه دوم (فرمان تجدید حیات)

نفخه دوم، فریاد عظیم دیگرى است که جهان را فرا مى‏گیرد و هم‏زمان با آن، به عکس نفخه اوّل، به فرمان خداوند سبحان، همه مردگان یک‏باره زنده مى‏شوند و از لا به ‏لای خاک‏ها، برهنه بیرون مى‏آیند و در محضر عدل الهى براى محاسبه حاضر مى‏گردند. به راستى، عظمت و دهشت این صحنه قابل تصویر و تحریر نیست. قرآن کریم در این باره مى‏فرماید:

۰.(وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِى السَّمَاوَ تِ وَ مَن فِى الأَرْضِ إلَّا مَن شَآءَ اللهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ اُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِیَامٌ یَنظُرُونَ.^۱

۰.در صور دمیده مى‏شود. پس همه کسانى که در آسمان‏ها و زمین اند، مى‏میرند، مگر کسانى که خدا بخواهد. سپس بار دیگر [در صور] دمیده مى‏شود. ناگهان همگى به پا مى‏خیزند و در انتظار [حساب و جزا] هستند).

در آیه دیگر آمده است:

۰.(یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذَ لِک یَوْمُ الْخُرُوجِ.^۲

۰.روزى که همگان صیحه[ی رستاخیز] را به ‏حق مى‏شنوند. آن روز، روز خروج [از قبرها] است).

در آیه دیگر مى‏خوانیم:

۰.(فَإِنَّمَا هِىَ زَجْرَةٌ وَ حِدَةٌ فَإِذَا هُمْ یَنظُرُونَ.^۳

۰.تنها یک صیحه عظیم واقع مى‏شود. ناگهان، همه [از قبرها بر می‏خیزند و] نگاه مى‏کنند).

نیز در آیه دیگر آمده است:

۰.(فَتَوَلَّ عَنْهُمْ یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ إِلَى شَىْ‏ءٍ نُّکرٍ.^۴