233
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

با یکدیگر ندارند، بلکه مکمّل یکدیگرند. از این رو، در روایتى از امام رضا علیه السلام در تفسیر (مَالِكِ یوْمِ ٱلدِّینِ) هر دو معنا جمع شده است:

۰.(مَالِكِ یوْمِ ٱلدِّینِ): إقرارٌ لَهُ بِالبَعثِ وَ الحِسابِ وَ المُجازاةِ، وَ إیجابِ مُلکِ الآخِرَةِ لَهُ کَإیجابِ مُلکِ الدُّنیا.۱

۰.(مَالِكِ یوْمِ ٱلدِّینِ)، اعترافی است به برانگیخته شدن و حسابرسی و کیفر و پاداش و اثبات پادشاهی عالم آخرت برای او، به همان سان که پادشاهی دنیا برای اوست.

ويژگى‏هاى روز جزا

روز جزا، مهم‏ترین، بزرگ‏ترین، پرحادثه‏ترین و شگفت‏انگیزترین روزى است که انسان در پیش دارد. از این رو، بخش عمده‏اى از آیات قرآن به تبیین ویژگى‏هاى این روز اختصاص دارد. حتّى نام‏هاى گوناگون و متعدّد این روز نیز بیانگر ویژگى‏هاى برجسته آن هستند، مانند:

۱. یوم الخروج:۲ روزى که مرده‏ها، زنده، و از گورها خارج مى‏شوند.

۲. یوم القیامة:۳ روزى که انسان‏ها بر می‏خیزند.

۳. یوم الجمع:۴ روزى که مردم در صحنه قیامت، یک جا جمع مى‏گردند.

۴. یوم الحساب:۵ روزى که کردار مردم محاسبه و ارزیابى می‏شود.

۵. یوم الفصل:۶ روزی که جدایى‏ها رخ مى‏نماید، مانند جدایى حق از باطل و جدایی نیکوکاران از تبهکاران.

1.. کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۱ ص۳۱۰ ح۹۲۶.

2.. ر. ک: ق: آیۀ ۴۲.

3.. ر. ک: انبیا: آیۀ ۴۷.

4.. ر. ک: شورا: آیۀ ۷.

5.. ر. ک: غافر: آیۀ ۲۷.

6.. ر. ک: نبأ: آیۀ ۱۷.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
232

[قبول] دین، اکراهی نیست) نیز مى‏توان آن را به مقرّرات دینى تفسیر نمود.

همچنین (دِینِ الْمَلِك)۱ را که به حکم پادشاه مصر تفسیر شده است، مى‏توان به مقرّرات و برنامه حکومت تفسیر کرد.

معناى دوم، «پاداش کارهاى نیک و کیفر کارهای ناشایست در روز قیامت» است. پاداش قیامت نیز از آن جهت «دین» نامیده مى‏شود که حاصل خضوع انسان در برابر برنامه‏اى است که در زندگى دنیا داشته، چنان که کیفر، حاصل خضوع نکردن او در برابر این برنامه است. به سخن دیگر، پاداش و کیفر، همان صورت برزخى کارهاى اویند.

معناى (یَوْمِ الدِّینِ)

برخى از مفسّران۲ و واژه‏شناسان۳، واژه «دین» در (مَالِكِ یوْمِ ٱلدِّینِ) را به معناى «جزا» تفسیر کرده‏اند. بنا بر این، مقصود از (یَوْمِ الدِّینِ) روز پاداش کارهاى نیک و کیفر کارهای بد است.

همچنین در روایتى از پیامبر صلی الله علیه و آله و امام صادق علیه السلام، «دین» در آیه (مَالِكِ یوْمِ ٱلدِّینِ) و نیز در آیه (هَذَا یَوْمُ الدِّینِ۴ به «یوم الحساب» تفسیر گردیده است۵ و برخى از مفسّران۶ و واژه‏نگاران۷ این قول را برگزیده‏اند.

با توجّه به این که محاسبه، مقدّمه مجازات است، این دو تفسیر نه‏تنها منافاتى

1.. یوسف: آیۀ ۷۶.

2.. ر. ک: التبیان: ج۱ ص۳۷ و مجمع البیان: ج۱ ص۱۰۰ (به نقل از جبائى) و تفسیر نمونه: ج۱ ص۳۸ و مفاتیح الغیب: ج۱ ص۷۴ و أنوار التنزیل: ج۱ ص۲۸.

3.. ر. ک: تهذیب اللّغة: ج۱۶ ص۱۲۸ و لسان العرب: ج۱۳ ص۱۶۸ و تاج العروس: ج۳۵ ص۵۳.

4.. صافّات: آیۀ ۲۰.

5.. ر. ک: شعب الإیمان: ج۲ ص۴۴۷ ح۲۳۶۲.

6.. ر. ک: تفسیر القمى: ج۱ ص۲۸ و مجمع البیان: ج۱ ص۵۲ و ج۸ ص۶۸۷ و تفسیر مقاتل بن سلیمان ج۱ ص۳۶.

7.. ر. ک: معجم مقاییس اللّغة: ج۲ ص۳۱۹

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2453
صفحه از 687
پرینت  ارسال به