ماست، تکلیفى بر عهده‏مان گذاشته است و هر گاه آن را از ما گرفت، تکلیف خود را از ما برداشته است.

گفتنى است که قرآن کریم نیز با صراحت مى‏فرماید:

۰.(لٰا یُكَلِّفُ ٱللّٰهُ نَفْساً إِلّٰا وُسْعَهٰا.^۱

۰.خداوند، هیچ کس را جز به قدر توانایى‏اش تکلیف نمى‏کند).

همچنین می‌فرماید:

۰.(لٰا یُكَلِّفُ ٱللّٰهُ نَفْساً إِلّٰا مٰا آتٰاهٰا.^۲

۰.خداوند، هیچ کس را جز [به قدر] آنچه به او داده است، تکلیف نمى‏کند).

بنا بر این، انسان، مالک حقیقی توانایی‏های خویش است، البتّه در طول مالکیت خداوند سبحان و نه در عرض آن.

برکات عقيده به مالکيت الهى

عقیده داشتن به مالکیت حقیقى و مطلق خداوند، برکات فراوانی در عرصه اخلاق و عمل در زندگى انسان دارد که مهم‏ترین آنها عبارت اند از:

۱. آسان شدن انفاق

مهم‏ترین نقش اعتقاد به مالکیت الهى در عرصه اخلاق، آسان شدن انفاق و هزینه کردن در راه خداست. کسى که خود را مالک حقیقى اموالى که در دست اوست، نمى‏داند و حقیقتاً باور دارد که خداى سبحان، مالک حقیقى اموال اوست، هزینه کردن مال خدا در راه خدا، برایش بسیار آسان است. بدین ‏سان، عقیده به مالکیت خدا، رذیله بخل را از انسان مى‏زداید و جان را به خصلت سخاوت مى‏آراید. در این باره از امام صادق علیه السلام نقل شده که در تبیین حقیقت

بر این معنا در آیات متعدّدى تأکید شده است، مانند: (وَ لَهُ ٱلْمُلْكُ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی ٱلصُّورِ؛^۱ فرمان‏روایی، از آنِ اوست در روزى که در صور دمیده می‏شود)، (ٱلْمُلْكُ یَوْمَئِذٍ ٱلْحَقُّ لِلرَّحْمٰنِ؛ آن روز، فرمان‏روایی حقیقی براى [خداى] رحمان است)، (لِمَنِ ٱلْمُلْكُ ٱلْیَوْمَ لِلّٰهِ ٱلْوٰاحِدِ ٱلْقَهّٰارِ؛^۲ [ندا می‏آید که] امروز فرمان‏روایی از آنِ کیست؟ از آنِ خداى یگانه چیره بر همه) و (یَوْمَ لٰا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ ٱلْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلّٰهِ ؛^۳ [به یاد آر] روزى را که هیچ کس برای [باز داشتن عذابى یا رساندن سودى به] کسی دیگر، چیزى در اختیار ندارد و فرمان در آن روز، همه از آنِ خداست).

هنگامى که این آیات را در کنار آیاتى که خداوند سبحان را مالک حقیقى و فرمان‏روای مطلق جهان هستى معرّفى مى‏کنند، قرار دهیم، به روشنى در مى‏یابیم که مقصود از مالکیت الهى در قیامت، بروز و ظهور مالکیت آفریدگار جهان بر همگان است، نه این که مالکیت خداوند سبحان، به قیامت اختصاص دارد.

مالکیت انسان در طول مالکیت خداوند

مالکیت مطلق الهى، به گونه‏اى نیست که مالکیت انسان بر توانایی‏ها و اراده او را نفى کند و شبهه جبر پدید آید. امام علی علیه السلام در تبیین ذکر «لا حول و لا قوّة إلّا باللّٰه» مى‏فرماید:

۰.إنّا لا نَملِکُ مَعَ اللهِ شَیئاً، وَ لا نَملِکُ إلّا ما مَلَّکَنا، فَمَتى مَلَّکَنا ما هُوَ أَملَکُ بِهِ مِنّا کَلَّفَنا، وَ مَتىٰ أَخَذَهُ مِنّا وَضَعَ تَکلیفَهُ عَنّا.^۴

۰.ما با خدا [و در عرض او] مالک چیزى نیستیم و چیزى نداریم، جز آنچه او به ما داده است. پس هر گاه ما را مالک چیزى کرد که خود بِدان مالک‏تر از