مسئله اوّل: مقصود از «میزان» چیست؟
مسئله دوم: پُر شدن میزان به وسیله تحمید به چه معناست؟
مسئله سوم: دلیل برترى تکبیر بر تسبیح و تحمید چیست؟
مقصود از «میزان»
به نظر مىرسد مقصود از «میزان»، معیارى است که صحّت و ارزش عقاید و اعمال، با آن سنجیده مىشود و آن، چیزى جز «حق» نیست. باورها و اعمال انسان، هر چه بیشتر مطابق با حق باشند، درستتر و باارزشتر، و هر چه از حق دورتر باشند، بىارزشترند.۱
معناى پُر شدن میزان به وسیله تحمید
پُر شدنِ میزان به وسیله تحمید، مىتواند به یکى از این دو معنا باشد:
معناى اوّل: «تسبیح»، نیمى از میزان و «تحمید»، نیمِ دیگر آن را پُر مىکند؛ زیرا تسبیح و تنزیه حق تعالى از صفات سلبى، نیمى از حق در توصیف خداوند متعال است و تحمید او بر صفات ثبوتى، نیمِ دیگر آن است.
بر اساس این معنا، «حمد» همانند «تسبیح» خواهد بود و برتری آن اثبات نمیشود.
معناى دوم: تسبیح، تنها نیمى از میزان را پُر مىکند؛ ولى تحمید، همه آن را.
بنا بر این احتمال، روایتِ یاد شده را مىتوان چنین معنا کرد که تنزیه خداوند سبحان از صفات سلبى، تنها نیمى از حق در توصیف اوست؛ امّا تحمید او بر صفات کمالى، همه حق در خداشناسى است؛ زیرا تحمید حق تعالى بر مطلق کمالات، تنزیه او از همه کاستىها نیز هست.
با عنایت به این که ادامه حدیث به برترى «تکبیر» بر عناوین قبلى اشاره دارد،
