محبوبیت حمد نزد خداى سبحان، این است که او مى‏خواهد تا انسان با تقویت هر چه بیشتر مرزبندى میان خود و حیوانات، بر کمالات انسانى خود بیفزاید و فاصله خود را از حیوانات، بیشتر کند و بدین‏ سان به حکمت آفرینش خود، نزدیک‏تر شود. بی‏ ‏تردید، رسیدن به این مقصد، جز از طریق سپاس‏گزارى زبانى و عملى از آفریدگار و مُنعم حقیقى، امکان‏پذیر نیست.

۳. سرآغاز كارها

یکى دیگر از ویژگى‏هاى حمد، مطلوبیتِ آغاز نمودن کارها با آن است. در روایتى از امام على علیه السلام آمده است:

۰.إنَّ أحَقَّ مَا ابتَدَأَ بِهِ المُبتَدِئونَ، وَ نَطَقَ بِهِ النّاطِقونَ، وَ تَفَوَّهَ بِهِ القائِلونَ: حَمدُ اللهِ وَ ثَناءٌ عَلَیهِ بِما هُوَ أهلُهُ، وَ الصَّلاةُ عَلَى النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله.^۱

۰.سزاوارترین چیزى که آغاز کنندگان، با آن آغاز مى‏کنند و ناطقان، بِدان نطق مى‏کنند و گویندگان، به زبان مى‏آورند، ستایش و ثناى خدا به اوصافى است که او شایسته آنهاست و [پس از آن] صلوات فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه و آله است.

همچنین از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود:

۰.كُلُّ أمرٍ ذی بالٍ لا یُبدَأُ فیهِ بِحَمدِ اللهِ وَ الصَّلاةِ عَلَیَّ، فَهُوَ أقطَعُ أبتَرُ، مَمحوقٌ مِن كُلِّ بَرَكَةٍ.^۲

۰.هر کار بااهمّیتى که با حمد خداوند و درود فرستادن بر من آغاز نشود، بُریده و ناقص و تهى از هر برکت است.

اکنون با توجّه به این که پیش از این، در تبیین ویژگى‏هاى «بسمله» دیدیم که احادیث فراوانى بر استحباب آغاز کردن کارها با نام خدا تأکید داشتند، اکنون باید دید چگونه مى‏توان میان این دو دسته از احادیث، جمع کرد.

است. بنا بر این، مى‏توان انسان‏هایى را که عقل دارند، ولى از آن براى سپاس‏گزارى خداوند سبحان بهره نمى‏گیرند، به حیوانات تشبیه کرد؛ زیرا همه اجزاى وجود آنها به صورت تکوینى، خدا را تسبیح و تحمید مى‏کند؛ ولى عقل آنها در این زمینه نقشى ندارد و بدین جهت، آنان نه‏تنها از مرز انسانیّت خارج مى‏شوند و به حریم حیوانیّت گام مى‏نهند، گرچه در واقع، حتّى از حیوانات هم پست‏ترند؛^۱ زیرا حیوانات، عقل ندارند که آنها را به شکر مُنعم وا بدارد؛ ولى اینان، عقل دارند و از آن بهره نمى‏برند.

۲. محبوبيت نزد خداى سبحان

دومین ویژگى حمد که در چند حدیث بر آن تأکید شده، محبوبیت آن نزد خداى سبحان است، چنان که از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده‏اند:

۰.إنَّ اللّٰهَ عز و جل یُحِبُّ أن یُحمَدَ.^۲

۰.خداوند عز و جل دوست دارد که ستایش شود.

۰.ما مِن شَیءٍ أحَبَّ إلَى اللّٰهِ مِنَ الحَمدِ.^۳

۰.هیچ چیزی نزد خدا، محبوب‏تر از ستایش [او] نیست.

۰.ما أحَدٌ أحَبَّ إلَیهِ الحَمدُ مِنَ اللهِ عز و جل.^۴

۰.هیچ کس به اندازه خداوند عز و جل دوستدارِ ستایش نیست.

در این جا این پرسش رُخ مى‏نماید که چرا خداوند متعال، ستایش خود را دوست دارد، با این که او غنى بالذّات است و نیازى به ستایش دیگران ندارد؟

با تأمّل در ویژگى نخستى که براى حمد بیان شد، روشن مى‏شود که راز