67
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول

نزد اهل بیت علیهم السلام۱ و آگاهى کامل ایشان از خاصّ و عام، محکم و متشابه، و ناسخ و منسوخ قرآن.۲ نیز دارا بودن صفاتى که بر حجّیت سخن ایشان در تفسیر قرآن، تأکید مى‏کنند، مانند راسخان در علم،۳ دانایان به تأویل قرآن۴ و نیز اهل قرآن و ذکر بودن آنها که سؤال‏ها را باید از آنان پرسید.۵ روایات فراوانى نیز ایشان را تنها مصداق آیه (بَلْ هُوَ آيٰاتٌ بَيِّنٰاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ مٰا یَجْحَدُ بِآيٰاتِنٰا إِلَّا الظّٰالِمُونَ؛۶ امّا آن (قرآن) آیاتی روشن است در سینه کسانی که به آنان دانش داده شده است و آیات ما را جز ستمکاران انکار نمی‌کنند) و سینه‏هاشان را جایگاه قرآن و علم اعطایى الهى دانسته‌‌اند.۷ همچنین برخى روایات به انتقال علمى تفسیر و تأویل قرآن از طریق تعلیم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به ائمّه هدا و از آنان به فرزندانشان، تصریح کرده‏اند.۸

بر این پایه، سنّت، معنایى فراخ‏تر مى‏یابد و به معناى «قول، فعل و تقریر

1.. ر. ک: الکافى: ج۱ ص۲۲۸ «باب أنَّه لم یجمع القرآن کلّه إلّا الأئمّة علیهم السلام و أنّهم یعلمون علمه کلّه»، و بصائر الدرجات: ص۲۱۳ باب ۶ (باب فى الأئمّة أنّ عندهم جمیع القرآن الذى اُنزل على رسول اللّٰه‏ صلی الله علیه و آله).

2.. ر. ک: الکافى: ج۱ ص۲۱۳ ح۱ و بصائر الدرجات: ص۲۱۸ ح۳ - ۴ و ص۲۲۳ ح۴.

3.. ر. ک: بصائر الدرجات: ص۲۲۲ باب ۱۰ (باب فى الأئمّة علیهم السلام أنّهم الراسخون فى العلم الذى ذکرهم اللّٰه‏ تعالى فى کتابه) و الکافى: ج۱ ص۲۱۳ «باب أنّ الرّاسخین فى العلم هم الأئمّة علیهم السلام» و ص۲۴۵ ح۱.

4.. ر. ک: بصائر الدرجات: ص۲۱۴ باب ۷ (باب فى أنّ الأئمّة أنّهم اُعطوا تفسیر القرآن الکریم و التأویل).

5.. ر. ک: الکافى: ج۱ ص۲۱۰ «باب أنّ أهل الذّکرِ الّذین أمر اللّٰه الخلق بِسؤالهم هم الأئمّةُ علیهم السلام».

6.. عنکبوت: آیۀ ۴۹.

7.. براى آگاهى از متن این احادیث، ر. ک: الکافى: ج۱ ص۲۱۳ «باب أنّ الأئمّة قد اُوتوا العلم وَ اثبت فِى صدورهم» و بصائر الدرجات: ص۲۲۷ - ۲۲۴ باب ۱۱ (باب فى الأئمّة اُوتوا العلم و أثبت ذلک فى صدورهم) و براى آگاهى از بررسى و تحلیل احادیث، ر. ک: مجلۀ حدیث اندیشه: ش ۸: «فضیلت علم اعطایى به اهل بیت علیهم السلام»، علی راد و محمّدی نیک.

8.. ابو صبّاح مى‏گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ اللّهَ عَلَّمَ نَبِیَّهُ التَّنزیلَ وَ التَّأویلَ، فَعَلَّمَهُ رَسُولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله عَلیّاً علیهم السلام. قالَ: وَ عَلَّمنَا وَ اللّٰهِ؛ خداوند به پیامبرش تنزیل و تأویل آموخت. پیامبر خدا هم آنها را به على علیه السلام آموخت و به خدا سوگند، به ما هم یاد داد» (الکافى: ج۷ ص۴۴۲ ح۱۵. نیز، ر. ک: الکافى: ج۱ ص۲۴۵ ح۱ و ص۲۵۰ ح۶ و الاحتجاج: ج۲ ص۴۷ ح۱۵۱ و تأویل الآیات الظاهرة: ج۲ ص۵۵۵ ح۱۰).


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
66

نفى شده و هر گونه باور شرک‏آلود و رفتار نادرست را از ایشان، دور مى‏دارد. لحن تشریفى و تکریمى آیه و نیز تأکیدهاى به کار رفته در آن نیز مؤیّد این فراگیرى است. این به معناى اعتبار همه‏جانبه سیره و گفتار اهل بیت علیهم السلام در همه عرصه‏ها و از جمله تفسیر ایشان از قرآن کریم است.

افزون بر این، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیث ثقلین، آنان را همتا و همبَر قرآن دانسته و بدین سان، اعتبار ایشان را نمایان ساخته است. اهل بیت علیهم السلام خود نیز دانش خویش را به ارث برده از پیامبر صلی الله علیه و آله۱ و سخنان خود را ترجمانى از سنّت نبوى و بازتابى از وحى الهى دانسته‏اند.۲ نتیجه این سه دلیل، امکان و حتّى لزوم بهره‏گیرى از اهل بیت علیهم السلام در فهم و تبیین قرآن است.۳ گفتنى است که مصداق اهل بیت و مقصود از آنها، در احادیث متعدّدى بیان شده است.۴

روایات فراوانى نیز در منابع اصیل شیعى مانند الکافى و بصائر الدرجات، فضائل دیگرى از امامان علیهم السلام را نشان مى‏دهند، مانند موجود بودن علم همه قرآن

1.. براى آگاهى از متن احادیث، ر. ک: بصائر الدرجات: ص۶۴ باب ۲۱ (باب فى الأئمّة علیهم السلام أنّهم الذین قال اللّٰه‏ فیهم أنّهم أورثهم الکتاب و أنّهم السابقون بالخیرات) و ص۶۸ باب ۲۲ (باب فى الأئمّة علیهم السلام و ما قال فیهم رسول اللّٰه‏ صلی الله علیه و آله بأنّ اللّٰه‏ أعطاهم فهمى و علمى) و ص۳۴۶ باب ۸ (باب فى الأئمّة علیهم السلام ورثوا العلم من رسول اللّٰه‏ صلی الله علیه و آله و عن على بن أبى طالب علیه السلام و أنّ الحکم یقذف فى صدورهم و ینکت فى آذانهم)، الکافى: ج۱ ص۲۱۴ (باب فى أنّ منِ اصطفاه اللّٰهُ‏ من عباده و أورثهم کتابه هم الأئمّة علیهم السلام)، بحار الأنوار: ج۲۳ ص۲۱۲ باب ۱۲ (باب أنّ منِ اصطفاه اللّٰه‏ من عباده و أورثه کتابه هم الأئمّة علیهم السلام و أنّهم آل إبراهیم و أهل دعوته). نیز، ر. ک: دانش‏نامۀ قرآن و حدیث: ج۱ ص۲۵۷ (بخش چهارم / ویژگى‏هاى علمى اهل بیت علیهم السلام / وارثان دانش پیامبران علیهم السلام) و دانش‏نامۀ امیر المؤمنین علیه السلام: ج۱۰ ص۵۱۵ (بخش یازدهم / جایگاه علمى / وارث دانش پیامبر صلی الله علیه و آله) و ص۵۱۹ (وارث دانش پیامبران علیهم السلام).

2.. ر. ک: الکافى: ج۱ ص۵۳ ح۱۴ و الإرشاد: ج۲ ص۱۸۶ و الأمالى، مفید: ص۴۲ ح۱۰ و الخرائج و الجرائح: ج۲ ص۸۹۳ و رجال الکشّى: ج۲ ص۴۹۰ ش ۴۰۱.

3.. براى آگاهى بیشتر از دلیل‏هاى اعتبار سیره و سنّت اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، ر. ک: دانش‏نامۀ قرآن و حدیث: ج۱ ص۴۱ ـ ۴۶ و ج۱۰ ص۷.

4.. ر. ک: اهل بیت علیهم السلام در قرآن و حدیث: ج ۱ ص۸۵ - ۱۱۱ (فصل سوم و فصل چهارم).

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1415
صفحه از 272
پرینت  ارسال به