43
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول

ضمن استفاده حدّ اکثرى از روایات، به عنوان مهم‏ترین منبع، نگاهى جامع نیز به همه منابع تفسیرى داشته‏ایم.

بر این پایه، تفسیر روایى جامع با «تفسیر روایى محض» تفاوت دارد. در تفسیر روایى محض، تنها به گردآورى روایات و چینش آنها در ذیل آیه بسنده مى‏شود؛ امّا در تفسیر روایى جامع، هم از احادیث ناظر به قرآن استفاده مى‏شود و هم کوشش ژرف، فراگیر و عالمانه‏اى براى گردآورى همه قرینه‏ها و فهم دقیق و همه‏جانبه آن احادیث به کار مى‏رود.

مفسّرى که این شیوه را به کار گرفته، با بهره‌گیرى از همه منابع در دسترس، به درک ظاهر و باطن آیات، روى مى‏آورد و برای فهم متن و نیل به مقصود قرآن و احادیث ناظر به آن، از اجتهاد عقلى نیز یارى مى‏گیرد. از این رو، در روش تفسیر روایى جامع، شیوه تعامل با قرآن، روش فهم حدیث و چگونگى بهره‏گیرى از لغت و ادب عربى، سیاق متنى و قرینه‏هاى جانبى، همه بر چگونگى تفسیر روایى و نتیجه برآمده از آن، اثرگذارند و دقّت در کاربرد درست هر یک از اینها، تأثیری مستقیم در صحّت فهم و تفسیر ما از متن آیات و کامیابى در رسیدن به مقصود خداوند متعال دارد.

روش تفسیر روایى جامع، مرکّب از دو بخش اساسى «فهم حدیث» و «درک قرآن» است. این دو باید به شکل اجتهادى تحقّق یابند تا برایند نهایى آنها، شایسته نام «تفسیر روایى جامع» باشد. تا کنون، هر یک از بخش‏هاى مستقلّ تفسیر روایى، یعنى روش فهم قرآن و شیوه فهم حدیث، جداگانه پژوهش و عرضه شده‏اند؛۱ امّا به صورت فرایندی تلفیقى و نگاهى برخاسته از قرآن و

1.. نویسندگان معاصر، به چگونگى و مراحل فهم قرآن و نیز روش فهم حدیث، به طور جداگانه پرداخته‏اند. براى آگاهى از این تلاش‏ها در عرصۀ روش فهم قرآن، ر. ک: روش تفسیر قرآن محمود رجبى، بررسى مکاتب و روش‏هاى تفسیرى على‏اکبر بابابى و تحلیل زبان قرآن و روش‏شناسى فهم آن تألیف محمّدباقر سعیدى روشن. همچنین براى آشنایى با شیوۀ فهم حدیث، ر. ک: روش فهم حدیث عبد الهادى (( مسعودى و منطق فهم حدیث محمّدکاظم طباطبایى.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
42

بیت علیهم السلام، یعنى بهره‏گیرى از همه منابع معرفتى در تبیین مفاهیم و مقاصد این کتاب آسمانى است. مفسّر، در بخشى از فرایند این تفسیر، براى روشن نمودن مفهوم آیات الهى و مقصود خداوند، از روایاتى استفاده مى‏کند که خود، آنها را پذیرفته است.

پرداختن به این گونه تفسیرى، مبتنى بر آن است که احادیث ناظر به مفاهیم قرآنى را یک منبع مهمّ تفسیر قرآن بدانیم. از نگاه شیعه، این احادیث باید از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت گرامى او نقل شده باشند؛ ولى در نگاه اهل سنّت، این احادیث باید از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و یا با شروط خاصّى، از صحابیان و گاه تابعیان روایت شده باشند.۱

از دیدگاه ما، سخنان و سیره معصومان علیهم السلام مهم‏ترین منبع در فرایند فهم آیات قرآن اند؛ خواه بهره‏گیرى از این منبع نورانى به صورت ایجابى باشد و ما را در دستیابى به قرینه‏هاى جانبى و زوایاى پیدا و نهان سخن خداوند، یارى کند و خواه صورت سلبى داشته باشد، یعنى برداشت‏هاى نادرست را رد کند و موانع درک مقصود حقیقى و نهایى خداوند را بزُداید. همچنین خواه سخن و سیره معصوم، چنان روشن و آشکار باشد که همگان ارتباطش را با قرآن دریابند و خواه اشاره‏اى گذرا به مفهومى قرآنى باشد و تنها دستیافت کسانى شود که با هر دو ثقلِ بر جاى مانده از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آشنایند.

هدف نهایى تفسیر روایى جامع، رسیدن به معنا و مراد آیات در پرتو دانش قرآنىِ معصومان است؛ امّا این به معناى کنار نهادن دانش‏هاى ادبى و عقلى و بى‏توجّهى به دیگر علوم بشر نیست. تفسیر روایى جامع، در پىِ دستیابى به یک فهم روایى از قرآن است و در این مسیر، از فراورده‏هاى علمى و دستاوردهاى مفسّران و عالمان نیز یارى مى‏گیرد تا بر غناى خود بیفزاید. ما در این تفسیر

1.. براى آگاهى بیشتر در بارۀ گسترۀ استفاده از اقوال صحابیان و تابعیان، ر. ک: دانش‏نامۀ جهان اسلام: ج۷ ص۶۳۶ ـ ۶۳۷: «تفسیر تابعین»، محمّدکاظم رحمتى.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1361
صفحه از 272
پرینت  ارسال به