1.. خلیل فراهیدى مى‏گوید: «التفسیر و هو بیانٌ و تفصیلٌ للکتاب؛ تفسیر، بیان و تفصیل کتاب (قرآن) را گویند» (کتاب العین: ج۷ ص۲۴۷) و ابن فارِس مى‏نویسد: «الفاء و السین و الراء، کلمةٌ واحدةٌ تدلّ على بیانِ شى‏ءٍ و إیضاحِه؛ ف س ر، کلمه‌ای است که بر بیان چیزی و روشن ساختن آن دلالت دارد» (معجم مقاییس اللّغة: ج۴ ص۵۰۴) جوهرى و ابن منظور نیز تفسیر را به معناى «بیان» دانسته‏اند. ابن منظور مى‏گوید: «فَسَّرَهُ: أَبانه؛ فسَّره: آشکارش ساخت». وى همچنین افزوده است: «الفَسرُ: کشفُ المُغَطّىٰ، و التَّفسیرُ: کشف المُرادِ عن اللّفظ المُشکل؛ فَسر، یعنی پرده برداشتن از چیز پوشیده و تفسیر، یعنی آشکار کردن معنای یک لفظ مشکل» (لسان العرب: ج۵ ص۵۵). گفتنى است برخى، تفسیر را مشتقّ از «سفر» به معناى کشف و بروز دانسته‏اند که مبتنى بر پذیرش اشتقاق کبیر در زبان عربى است. برخى نیز اصل آن را سُریانى و به معناى «شرح و توضیح کتاب مقدّس» دانسته‏اند. نتیجۀ این اقوال، تفاوت چندانى با قول مشهور ندارد (ر. ک: دانش‏نامۀ جهان اسلام: ج۷ ص۶۱۹: «تفسیر»، مهرداد عبّاسى).

2.. براى آگاهى از معناهاى اصطلاحى تفسیر، ر. ک: روش‏شناسى تفسیر قرآن: ص۱۲ - ۲۵ و دانش‏نامۀ جهان اسلام: ج۷ ص۶۲۰: «تفسیر»، مهرداد عبّاسی و روش تفسیر قرآن: ص۹ - ۱۳.