متّهم کنید و ناخالصى عقایدتان را با آن بسنجید.

روشن است که مخاطب امیر مؤمنان علیه السلام در این سخن، همه امّت اسلام است. مقصود امام علیه السلام این نیست که براى بهره‏گیرى از قرآن، همه باید در علم تفسیر، تخصّص یابند؛ بلکه مقصود ایشان، دعوت همگان به آشنایى اجمالى با معارف قرآن به اندازه استعداد و توان خود است.

همچنین آیات و روایاتى که عموم مردم را به تدبّر در قرآن براى بهره‌گیرى از ره‏نمودهاى آن دعوت مى‏کنند، بر قابل فهم بودن این کتاب آسمانى براى آنان، دلالت دارند، مانند این آیه شریف:

۰.(كِتٰابٌ أَنْزَلْنٰاهُ الَيْكَ مُبٰارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيٰاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبٰابِ.^۱

۰.کتابى است خجسته که به سوى تو فرستادیم تا در آیات آن بیندیشند و تا خردمندان، از آن پند گیرند).

دو. لایه اشارات قرآنى

در این مرحله، خواص مى‏توانند با تسلّط بر قرآن و چینش آیاتش از آن بهره گیرند. نیاز به روش تفسیر قرآن به قرآن و یا تفسیر قرآن به سنّت، در این مرحله احساس مى‏شود.

گفتنى است که نور بودن قرآن و بیان و روشن بودن آن، با علمى بودن و عمق داشتنِ معارف آن، منافاتى ندارد. در روایتى از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در باره عمق معارف قرآن، چنین مى‏خوانیم:

۰.لَهُ ظَهرٌ وَ بَطنٌ، فَظاهِرُهُ حُكمٌ وَ باطِنُهُ عِلمٌ، ظاهِرُهُ أنیقٌ وَ باطِنُهُ عَمیقٌ، لَهُ نُجومٌ وَ عَلىٰ نُجومِهِ نُجومٌ، لا تُحصىٰ عَجائِبُهُ، وَ لا تُبلیٰ غَرائِبُهُ.^۲

۰.قرآن، ظاهرى دارد و باطنى. ظاهر آن، حُکم است و باطنش علم. ظاهرش

لازم برای آگاهى از این لایه، آشنایى با زبان عربى است، چنان که از امیر مٶمنان علیه السلام نقل لازم برای شده است:

۰.ما جالَسَ هٰذَا القُرآنَ أحَدٌ إلّا قامَ عَنهُ بِزِیادَةٍ أو نُقصانٍ؛ زِیادَةٍ فى هُدیً، أو نُقصانٍ فى عَمىً.^۱

۰.هیچ کس با این قرآن ننشست، مگر آن که با افزایشى یا کاهشى از نزد آن برخاست: افزایشِ هدایت یا کاهش کورى (گم‏راهى).

همه احادیثى که عموم مردم را به آموختن قرآن براى بهره‌گیرى از آن تشویق مى‏کنند، در واقع، بر لزوم آشنایى اجمالى با معارف نورانى این کتاب آسمانى در زمینه‏هاى اعتقادى، اخلاقى، عملى، تاریخى و... براى همه پیروان اسلام، تأکید دارند، مانند این سخن امام على علیه السلام که مى‏فرماید:

۰.اِعلَموا أنَّهُ لَیسَ عَلىٰ أحَدٍ بَعدَ القُرآنِ مِن فاقَةٍ، وَ لا لِأَحَدٍ قَبلَ القُرآنِ مِن غِنىً؛ فَاستَشفوهُ مِن أدوائِكُم وَ استَعینوا بِهِ عَلىٰ لَأَوائِكُم؛ فَإِنَّ فیهِ شِفاءً مِن أكبَرِ الدّاءِ وَ هُوَ الكُفرُ وَ النِّفاقُ، وَ الغَىُّ وَ الضَّلالُ، فَاسأَلُوا اللّهَ بِهِ، وَ تَوَجَّهوا إلَیهِ بِحُبِّهِ، وَ لا تَسأَلوا بِهِ خَلقَهُ... وَ استَدِلّوهُ عَلىٰ رَبِّكُم، وَ استَنصِحوهُ عَلىٰ أنفُسِكُم، وَ اتَّهِموا عَلَیهِ آراءَكُم، وَ استَغِشّوا فیهِ أهواءَكُم.^۲

۰.بدانید که هیچ کس با داشتن قرآن، نیازمند نمى‏شود و هیچ کس بدون قرآن، بی‏نیاز نخواهد بود. پس، درمان دردهاى خود را از قرآن بجویید و براى سختى‏ها و مشکلات خود، از آن کمک بگیرید؛ زیرا درمان بزرگ‏ترین دردها - یعنى کفر و نفاق و بیراهه‏رَوى و گم‏راهى - در قرآن است. پس به وسیله آن، از خداوند مسئلت کنید و با دوست داشتن قرآن، به درگاه خداوند، روى آورید و به وسیله قرآن، از خلق خدا چیزى نخواهید... و با قرآن به پروردگارتان راه برید و آن را مشاور خود قرار دهید و آرایتان را در برابر آن،